 |
| Παναγία Σουμελά: Από τον Πόντο στις κορυφές του Βερμίου - Μια ιστορία που δεν σιωπά |
Κάθε Δεκαπενταύγουστο, οι πλαγιές του Βερμίου πλημμυρίζουν από ζωή. Πιστοί, Πόντιοι, προσκυνητές από κάθε γωνιά της Ελλάδας και του εξωτερικού, ανηφορίζουν στα 1.200 μέτρα για να βρεθούν μπροστά στην ιερή εικόνα της Παναγίας Σουμελά. Δεν πρόκειται απλώς για ένα ακόμη θρησκευτικό προσκύνημα. Πρόκειται για μια συγκλονιστική βιωματική εμπειρία πίστης, ιστορικής συνέχειας και συλλογικής μνήμης.
Η Παναγία Σουμελά, η Θεοτόκος των Ποντίων, δεν είναι απλώς σύμβολο. Είναι ο ζωντανός κρίκος ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, από τις χαράδρες του Πόντου έως τις κορυφές του Βερμίου.
Μια εικόνα 1.600 ετών – Ένας λαός που δεν ξεχνά
Η ιστορία της εικόνας της Παναγίας Σουμελά ξεκινά από τα βάθη των αιώνων. Η παράδοση την αποδίδει στον ίδιο τον Ευαγγελιστή Λουκά, τον πρώτο που αποτύπωσε τη μορφή της Θεοτόκου. Στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου, δύο Αθηναίοι μοναχοί, ο Σωφρόνιος και ο Βαρνάβας, οδηγημένοι από όραμα, βρήκαν την εικόνα σε σπήλαιο και εκεί θεμελίωσαν τη θρυλική Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά.
Αιώνες πέρασαν και η μονή έγινε φάρος πίστης και ελληνικότητας. Μέχρι που ο ξεριζωμός του Ποντιακού Ελληνισμού και η γενοκτονία του 1922 σήμαναν το τέλος για τη μονή στον Πόντο.
Οι μοναχοί, για να σώσουν την εικόνα, την έκρυψαν. Και ήταν ο μακαριστός Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Σουμελιώτης που, με εντολή του Ελευθέριου Βενιζέλου και συμφωνία με τον Ινονού, έφερε στην Ελλάδα την εικόνα, τον σταυρό και τα ιερά Ευαγγέλια, από το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας στον Πόντο.
Το νέο προσκύνημα: Από τον Πόντο στο Βέρμιο
Το 1951, στις πλαγιές του Βερμίου, η ποντιακή προσφυγιά έκανε πράξη το τάμα της: να αναστηλώσει το σπίτι της Παναγίας τους στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1952, τοποθετείται επίσημα η ιερή εικόνα στον νέο ναό και γεννιέται το Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Σουμελά.
Έκτοτε, κάθε χρόνο, το Βέρμιο μετατρέπεται σε μια μικρογραφία του Πόντου, γεμάτη από δάκρυα, χαμόγελα, λύρες, παραδοσιακούς χορούς και την πίστη πως «η Παναγία Σουμελά μας ακούει».
«Η εικόνα έχει ιστορία 16 αιώνων, περιμένει τους πιστούς να δώσει δύναμη και κουράγιο – πόσο ανάγκη έχει ο ελληνισμός από ενότητα και αγάπη, και χέρι-χέρι να προχωρήσουμε όλοι μαζί», αναφέρει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος του Σωματείου «Παναγία Σουμελά», Γιώργος Τανιμανίδης.
Οι εκδηλώσεις του φετινού εορτασμού
Ο φετινός εορτασμός συμπίπτει με τριήμερο και αναμένεται αυξημένη συμμετοχή. Οι ιεροπραξίες θα τελεστούν υπό τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονα, με την παρουσία εκπροσώπων της Πολιτείας, της Εκκλησίας, των Ενόπλων Δυνάμεων, της τοπικής αυτοδιοίκησης και φυσικά των ποντιακών σωματείων από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν το απόγευμα της 14ης Αυγούστου με τη λιτανεία της ιερής εικόνας. Πρόκειται για μια μοναδική στιγμή, βαθιάς κατάνυξης, καθώς χιλιάδες προσκυνητές κάθονται κατάχαμα για να περάσει η εικόνα της Παναγίας Σουμελά από πάνω τους. Η πράξη αυτή – που σε άλλους τόπους ίσως μοιάζει αδιανόητη – εδώ είναι πράξη ελπίδας, πίστης, προσωπικής σχέσης με το ιερό. Πολλοί διηγούνται τα θαύματα που έζησαν, τις προσευχές που εισακούστηκαν, την εσωτερική μεταμόρφωση που ένιωσαν σε τούτο το αντάμωμα με τη Θεοτόκο του Πόντου.
Ανήμερα της γιορτής, στις 15 Αυγούστου, θα τελεστεί η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στο Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα. Μετά το πέρας της λειτουργίας θα πραγματοποιηθεί κατάθεση στεφάνων στην προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του Ποντίου αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, ως φόρος τιμής στην ιστορική μνήμη. Η ημέρα συνεχίζεται με πλούσιες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ποντιακά συγκροτήματα, χορούς, λύρες και τραγούδια που κρατούν ζωντανή την ψυχή ενός λαού που δεν λησμονεί.
Το προσκύνημα κορυφώνεται την Κυριακή 17 Αυγούστου, με το Κτητορικό Μνημόσυνο. Σε αυτό τιμώνται οι αυτοκράτορες της Τραπεζούντας, οι ηγούμενοι της παλιάς μονής στον Πόντο, οι ιερείς και τα μέλη των διοικήσεων που διακόνησαν στο προσκύνημα του Βερμίου. Παράλληλα, το Ίδρυμα και το Σωματείο Παναγία Σουμελά, με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη, θα απονείμουν και φέτος μία ή δύο υποτροφίες σε αριστούχους μαθητές του Λυκείου Μακροχωρίου, στη μνήμη των 21 μαθητών από το Μακροχώρι που χάθηκαν στο τροχαίο των Τεμπών το 2003, επιστρέφοντας από σχολική εκδρομή.
Οδηγίες προς τους προσκυνητές
Για τη φετινή προσέλευση, οι διοργανωτές αναμένουν μεγάλη συμμετοχή πιστών, όχι μόνο ανήμερα αλλά και από την παραμονή, λόγω του τριημέρου. Για την ομαλή και ασφαλή μετακίνηση, έχουν δοθεί σαφείς οδηγίες. Η πρόσβαση στον χώρο του προσκυνήματος γίνεται αποκλειστικά από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που περνά μέσα από το δάσος, μετά το χωριό Καστανιά. Ο δρόμος αυτός θα λειτουργεί μόνο για την είσοδος το προσκύμνημα. Αντίστοιχα, η έξοδος από τον χώρο θα γίνεται μόνο προς το χωριό Καστανιά, από ξεχωριστή διαδρομή.
Επιπλέον, οι επισκέπτες καλούνται να έχουν μαζί τους ζεστά ρούχα, καθώς το μεγάλο υψόμετρο προκαλεί απότομες πτώσεις θερμοκρασίας, ακόμη και τον Αύγουστο.
Ένα προσκύνημα με πολιτικό αίτημα
Ωστόσο, πέρα από τη θρησκευτική κατάνυξη και τον παραδοσιακό χαρακτήρα του εορτασμού, φέτος – όπως και κάθε χρόνο – από το Βέρμιο εκπέμπεται και ένα ηχηρό μήνυμα μνήμης, διεκδίκησης και δικαιοσύνης. Το Σωματείο Παναγία Σουμελά επαναφέρει με σταθερή φωνή το αίτημα: η ελληνική πολιτεία να θέσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο τη συζήτηση για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Το ζήτημα αυτό, που αγγίζει βαθιά το συλλογικό τραύμα και την ιστορική αλήθεια ενός ολόκληρου λαού, παραμένει ανοιχτό. Παρά τα ντοκουμέντα, τα ιστορικά τεκμήρια, τις μαρτυρίες και τις ομολογημένες αλήθειες, η μόνη που συνεχίζει να αμφισβητεί τη γενοκτονία είναι η Τουρκία.
«Είναι μια τραγική ιστορία που δεν μπορεί να μείνει θαμμένη. Δεν αφορά μόνο τους Ποντίους, αφορά όλον τον ελληνισμό. Το αίτημά μας είναι ξεκάθαρο: να αναγνωριστεί η γενοκτονία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να πάψει η σιωπή», τονίζει ο κ. Τανιμανίδης. Και προσθέτει με συγκίνηση: «Το μήνυμα που φεύγει από τις καμπάνες της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο φτάνει μέχρι τις σιωπηλές πλαγιές του αλησμόνητου Πόντου. Και εκεί, σπάει την εκκωφαντική σιωπή των καμπαναριών που δεν ηχούν πια».
Το προσκύνημα στη Σουμελιώτισσα του Βερμίου δεν είναι απλώς ένας θεσμός. Είναι πολιτιστική πράξη, πράξη πίστης, πράξη ιστορικής ταυτότητας. Είναι το σταθερό βήμα ενός λαού που δεν λύγισε από τον ξεριζωμό, που αρνήθηκε να ξεχάσει και συνεχίζει να τραγουδά, να θυμάται και να προσεύχεται. «Είμαστε εδώ και συνεχίζουμε», λέει ο πρόεδρος. Και πράγματι, όσο η Παναγία Σουμελά φωλιάζει στις καρδιές των πιστών, ο Πόντος δεν ξεχνιέται – ζει και αντέχει.
Πηγή: Μακεδονία