 |
| Τα ονόματα των ζώων στους Πόντιους |
της Γιώτας Ιωακειμίδου
Οι Πόντιοι της ηπειρωτικής χώρας ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Εξασκούσαν βέβαια και άλλα επαγγέλματα, ήταν τεχνίτες ή ξενιτεύονταν, αλλά όσοι έμεναν πίσω ασκούσαν τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Κάθε ποντιακό σπίτι είχε ζώα, τα οποία ήταν απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Αγελάδες είχαν όλα τα σπίτια, καθώς τα γαλακτοκομικά είδη αποτελούσαν τη βάση της διατροφής τους, μαζί με τα σιτηρά. Λίγα πρόβατα επίσης είχαν οι περισσότερες οικογένειες, γιατί εκτός από τα γαλακτοκομικά, αυτά τους παρείχαν την απαραίτητη πρώτη ύλη, το μαλλί, για να καλύψουν ποικίλες ανάγκες τους. Με το μαλλί έφτιαχναν τα ρούχα, τα σκεπάσματα, τα στρωσίδια τους. Κότες επίσης είχαν όλοι, γιατί τα αβγά ήταν βασική πηγή πρωτεΐνης στο ποντιακό τραπέζι. Οι γεωργικές εργασίες επίσης γίνονταν και αυτές με τα μεγάλα ζώα, τα βουβάλια, τα άλογα , τα βόδια, τα γαϊδούρια.
Για όλα αυτά τα ζώα οι Πόντιοι έτρεφαν μεγάλη αγάπη, τα θεωρούσαν μέλη της οικογένειάς τους και τα έδιναν πάντα ονόματα. Τα έβλεπαν σαν παιδιά τους και όταν αρρώσταιναν κάποια από αυτά, ένιωθαν σαν να έχαναν άνθρωπο. Μερικές φορές αναγκάζονταν να τα σφάξουν, γιατί ήταν άρρωστα, και τότε το κρέας τους το έδιναν στους συγχωριανούς, οι ίδιοι δεν μπορούσαν να το φάνε, τόσο μεγάλο ήταν το συναισθηματικό δέσιμο με τα ζώα τους.
Τη μεγαλύτερη ποικιλία σε ονόματα είχαν οι αγελάδες. Οι αγελάδες με διάστικτο δέρμα άσπρο, μπεζ ή μαύρο ονομάζονταν Σουμαδίες ή Σημαδίες.
Πολλές φορές τις ονόμαζαν από τον μήνα που γεννήθηκαν: Καλαντάρες και Καλαντίτσες, οι γεννημένες τον Ιανουάριο (Καλαντάρτς = Ιανουάριος), Κουντούρες, οι γεννημένες τον Φεβρουάριο (Κούντουρος = Φεβρουάριος), Βαγγέλες, όσες γεννήθηκαν τον Μάρτιο, Βαΐτσες και Απρίλες, οι γεννημένες τον Απρίλιο. Κερασίες, Κεράσες και καλομήνες, οι γεννημένες τον Μάιο.
Άλλος τρόπος ονοματοδοσίας ήταν το χρώμα των αγελάδων.
Οι ανοιχτόχρωμες μπεζ αγελάδες λέγονταν Κεχριμπάρες ή Ξανθούλες. Οι κατάμαυρες Καραφούλες, Καρβώνες και Αραπίνες. Οι σκουρόχρωμες μπεζ Καστάνες.
Όσες είχαν απαλό σαν μετάξι τρίχωμα ήταν Μεταξίες, οι αγελάδες με τα ανοιχτόχρωμα μάτια Θαλάσσες. Σε άλλες πάλι έδιναν ονόματα τα οποία εξυμνούσαν τα χαρίσματά τους, Γαλαφόρες, όσες έδιναν μπόλικο γάλα και Πλεθύνες, όσες ήταν γόνιμες.
Ακόμα και το μουγκανητό τους δεν τους ενοχλούσε, τις αποκαλούσαν κατ ευφημισμόν Κελαΐδίες, Χελιδώνες, Ελάφες (οι καλοθρεμμένες ), Περιστέρες, όλα χαριτωμένα ζώα και πουλιά.
Δεν έλειπαν και οι περιπτώσεις που έδιναν γυναικεία ονόματα: Τριανταφύλλα, Κρυστάλλω, Χρύσα, Γκιζέλα, Χαμαΐλα, από τα πολλά χαϊμαλιά που κρέμονταν από το λαιμό της.
Ακόμα και η ημέρα γέννησης καμιά φορά έδινε το όνομα, Παρασκευούλα, Σαββάτα.
Τον Μάιο ξεκινούσε η πομπή με ανθρώπους και ζώα που ανέβαιναν στα παρχάριο. Προπομπός και αρχηγός του καραβανιού ήταν η πιο όμορφη αγελάδα της οποίας τον λαιμό στόλιζαν με λουλούδια και κωδώνια, αυτή ήταν η Κερβάνα. Είναι ο αρχηγός που υπαγορεύει τη συμπεριφορά στις υπόλοιπες αγελάδες. Όποια αγελάδα δεν ακολουθήσει τον αρχηγό απομονώνεται από το κοπάδι
Την αγάπη για όλα αυτά τα οικόσιτα ζώα τη μετέφεραν και στην νέα τους πατρίδα, την Ελλάδα. Για δεκαετίες με τη βοήθεια αυτών των ζώων ανάστησαν και σπούδασαν τα παιδιά τους, τα βοήθησαν να στήσουν τις δικές τους οικογένειες.
Θυμάμαι τη λατρεία που έτρεφε η γιαγιά μου για τη δική της αγελάδα. Όταν αρρώσταινε η αγελάδα ή ήταν ετοιμόγεννη ξενυχτούσε στο πλάι της. Κάθε απόγευμα που πήγαινε στο μαντρί να την αρμέξει, εγώ πάντα την ακολουθούσα, τη χτένιζε, την καθάριζε, της μιλούσε. Καμιά φορά τη μάλωνε κιόλας, όταν είχε λίγο γάλα. Γι αυτούς τους ανθρώπους τα ζώα τους ήταν πηγή ζωής, αλλά οι δεσμοί που αναπτύσσονταν ήταν πολύ ισχυροί, σαν αυτούς που δημιουργούντα ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας.
* Η Γιώτα Ιωακειμίδου είναι φιλόλογος.
