Η Οδύσσεια της «Γιαγιάς του Πόντου» που γιόρτασε τα 100ά γενέθλιά της
Περπατά ελαφρώς σκυφτή και έχει πυκνά σγουρά μαλλιά. Λευκά σαν το χιόνι. Πριν από έναν μήνα έκλεισε τα 100. Ένας αιώνας ποτισμένος με νοσταλγία για την πατρίδα που αποχαιρέτησε όταν ήταν ακόμα παιδί.Τότε την έλεγαν Θύμια (από το Ευθυμία) και ήταν 10 ετών όταν έχασε τα πάντα: γονείς, αδέρφια, ακόμα και το όνομά της.
Σήμερα τη λένε Σάνο Χάλο. Ζει στο Μονρό της Νέας Υόρκης. Έξω από το λευκό της σπίτι κυματίζει μια αμερικανική σημαία, αλλά στο σαλόνι πλάι στις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας στέκει μια ποντιακή λύρα. Πάνω στον ξεθωριασμένο καναπέ είναι αφημένη μια ευχετήρια κάρτα με τις υπογραφές του Μπαράκ και της Μισέλ Ομπάμα. «Χαρούμενα 100ά γενέθλια», γράφει. Και οι τοίχοι, ακόμα και στην κουζίνα, είναι στολισμένοι με οικογενειακές φωτογραφίες. Γλυκές αναμνήσεις σε μια ζωή που άρχισε με δάκρυα και φόβο.
Η Σάνο (Θύμια) Χάλο γεννήθηκε στην Τουρκία, στο χωριό Άγιος Αντώνιος του Πόντου, πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1920 εξορίστηκε μαζί με την οικογένειά της και χιλιάδες άλλους Ποντίους. Περπάτησε επί μήνες στις πορείες θανάτου στη Μικρά Ασία. Είδε την αδελφή της να πεθαίνει στα χέρια της. Αποχωρίστηκε τη μάνα και τον πατέρα της. Συνολικά 353.000 Πόντιοι πέθαναν εκείνη την περίοδο. Η κ. Χάλο κατάφερε να επιβιώσει. Όμως στην πορεία εκτός από συγγενείς και φίλους έχασε και την ταυτότητά της. Ξέχασε το πατρικό της όνομα, τη γλώσσα της, την καταγωγή της.Τον περασμένο μήνα, αφού γιόρτασε τα 100ά γενέθλιά της, η κ. Χάλο απέκτησε την ελληνική ιθαγένεια σε μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στο γενικό προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη. «Έχασα την οικογένειά μου και τη βρήκα», λέει σήμερα στα «ΝΕΑ» η κ. Χάλο. «Οι Έλληνες είναι οι άνθρωποί μου».
Οι πορείες. Η κ. Χάλο μιλάει για το παρελθόν της βουρκωμένη. «Ήταν μια δύσκολη ζωή», λέει. «Στην αρχή ζούσαμε καλά με τους Τούρκους στον Πόντο. Ξαφνικά μια μέρα ήρθαν οι στρατιώτες στο σπίτι μας και μας διέταξαν να φύγουμε. Μας είπαν να μην πάρουμε τίποτα μαζί μας».
Περπάτησε για περισσότερους από έξι μήνες στα καραβάνια του θανάτου με κατεύθυνση νότια, στην έρημο της Συρίας. «Τους άφηναν να κοιμούνται στο ύπαιθρο, σε άθλιες συνθήκες. Ήθελαν να τους σκοτώσουν. Όχι με όπλα. Αλλά με αυτές τις πορείες, ώστε κανείς να μην μπορεί να τους κατηγορήσει για φόνο», λέει η Θία Χάλο, κόρη της Σάνο Χάλο, που κατέγραψε την ιστορία της μητέρας της στο βιβλίο «Ούτε το όνομά μου». Μετά την πόλη Καραμπαχτσέ η οικογένεια της Σάνο Χάλο κατάφερε να αποδράσει. Η μητέρα της Σάνο φοβόταν μήπως η κόρη της πεθάνει από ασιτία. Γι΄ αυτό την έστειλε να ζήσει στο σπίτι μιας Ασσύριας γυναίκας. Εκεί η κ. Χάλο πέρασε τα επόμενα χρόνια ως σκλάβα και απέκτησε το κουρδικό όνομα Σάνο. «Με σήκωνε τα χαράματα, στις τέσσερις, για να κάνω τις δουλειές του σπιτιού. Όταν μια μέρα μου είπε “Θα σε κρεμάσω!”, έφυγα και δεν κοίταξα ποτέ πίσω μου». Το προξενιό. Η κ. Χάλο βρήκε καταφύγιο στο σπίτι μιας αρμένικης οικογένειας. Εκεί γνώρισε τον σύζυγό της. «Δεν κάθησα ποτέ μαζί του. Δεν του μίλησα ποτέ. Αλλά τον παντρεύτηκα», λέει. Ο γάμος έγινε με προξενιό. Ο γαμπρός, ο Αβραάμ Χάλο, ήταν μετανάστης από την Αμερική. Στα 45 του χρόνια με ένα παιδί 10 ετών από προηγούμενο γάμο στη Νέα Υόρκη. Η Σάνο Χάλο ήταν ακόμα κορίτσι. Δεκαπέντε ετών. Χωρίς στήθος. Δεν είχε καν περίοδο. «Αν με αφήσεις έστω και λίγο μόνη μου, δεν θα με ξαναδείς», είχε πει τότε στον άντρα της. Έφτασε στη Νέα Υόρκη το 1925. Απέκτησε με τον Αβραάμ δέκα παιδιά. Έμαθε να διαβάζει αγγλικά μόνη της και πήρε απολυτήριο Γυμνασίου στα 56 της χρόνια. Ξέχασε όμως τη μητρική της γλώσσα. Η απώλεια της ταυτότητας απασχολούσε για χρόνια τα παιδιά της κ. Χάλο. Οι γιοι της, αν και γεννήθηκαν στην Αμερική, δήλωναν ότι έχουν τουρκική καταγωγή. Οι κόρες της έλεγαν ότι είναι Αιγύπτιες. «Δεν ήξερα ότι είμαι Ελληνίδα», λέει η Θία Χάλο. «Η μητέρα μου δεν είχε φέρει μαζί της φωτογραφίες. Δεν μιλούσε τη γλώσσα. Όσα μου διηγούνταν έμοιαζαν με παραμύθι.
Δεν μπορούσα να τα πιστέψω».
Η ευχετήρια επιστολή που έστειλε το ζεύγος Ομπάμα στη Σάνο Χάλο για τα εκατοστά γενέθλιά της«Δεν έχω μίσος για τους Τούρκους»
Σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει τις ρίζες της και να συνθέσει την ταυτότητά της, η Θία Χάλο επισκέφθηκε μαζί με τη μητέρα της τον Πόντο, το 1989.
Σήμερα αγωνίζεται για την αναγνώριση της «Χριστιανικής γενοκτονίας»- όπως την αποκαλεί. «Δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με τη γενοκτονία των Ποντίων. Την ίδια περίοδο διώχτηκαν από τους Τούρκους και οι Έλληνες που ζούσαν στην Ανατολική Θράκη ή στα Μικρασιατικά παράλια του Αιγαίου. Αντίστοιχη ή και χειρότερη ήταν η μοίρα των Ασσύριων και των Αρμενίων. Όταν μιλάμε για γενοκτονία πρέπει να τους συμπεριλαμβάνουμε, αλλιώς είναι σαν να τους διαγράφουμε από την Ιστορία».
Σήμερα η Ποντιακή Γενοκτονία αναγνωρίζεται μόνο σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής, όπως στη Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσι και τη Μασαχουσέτη.
Παρά τα όσα πέρασε η Σάνο Χάλο δεν έχει μίσος στην καρδιά της. «Δεν φταίνε οι λαοί», λέει. «Δεν έχω τίποτα με τους Τούρκους. Περνούσαμε μια χαρά στην αρχή.
Οι πολιτικοί φταίνε».
Αντίστοιχη είναι και η στάση της κόρης της. «Όσοι δεν ξέρουν την Ιστορία και βλέπουν τον κόσμο με παρωπίδες, τυφλώνονται από την ιδεολογία του μίσους», τονίζει η Θία Χάλο. «Άνθρωποι όπως η μητέρα μου δεν έχουν να πουν κάτι κακό για τους ανθρώπους, για τον λαό. Γιατί να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους με μίσος; Το μίσος σκοτώνει αυτόν που μισεί».
Το φιλμ της ζωής της
● ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ στο χωριό Άγιος Αντώνιος του Πόντου
● ΕΞΟΡΙΣΤΗΚΕ το 1920 μαζί με την οικογένειά της
● ΠΕΡΠΑΤΗΣΕ πάνω από έξι μήνες στις πορείες θανάτου με κατεύθυνση την έρημο της Συρίας
● ΕΧΑΣΕ σε ηλικία 10 ετών τους γονείς και τα αδέρφια της
● ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ στα 15
● ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕ το 1925 στη Νέα Υόρκη
● ΓΕΝΝΗΣΕ 10 παιδιά
● ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΕ στα 56 από το γυμνάσιο
● ΕΠΕΣΤΡΕΨΕ το 1989 στον Πόντο
● ΑΠΕΚΤΗΣΕ τον Ιούνιο του 2009 την ελληνική ιθαγένεια
Πηγή: "Τα Νέα" 01-08-2009