Κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο, την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, Πόντιοι από όλα τα μέρη του κόσμου ανηφορίζουν προς τις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά της Ημαθίας, για να προσκυνήσουν τη χάρη και να ζητήσουν τη βοήθειά της.
Της Μαρίας Καραούλη
“Eμέν Kρωμναίτε λένε με. Kανέναν κι φογούμαι. Ση Σουμελάς την Παναγιάν θα πάγω στεφανούμαι!” Πράγματι, το 1951 ο κρωμναίος οραματιστής και κτήτωρ Φίλων Κτενίδης έκανε πράξη την επιθυμία όλων των Ποντίων απανταχού της Γης, θεμελιώνοντας το ιερό προσκύνημα της Νέας Παναγίας Σουμελά, στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά της Ημαθίας.
Κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο, την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, Πόντιοι από όλα τα μέρη του κόσμου ανηφορίζουν προς τις πλαγιές του Βερμίου, για να προσκυνήσουν τη χάρη και να ζητήσουν τη βοήθειά της.
“Είναι συγκινητική η παρουσία των ομογενών Ποντίων που έρχονται από τη μακρινή Αυστραλία, την Αμερική, τον Καναδά να εκπληρώσουν το τάμα τους στη δική τους Παναγιά”, αναφέρει στη “ΜτΚ” ο γενικός γραμματέας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας Κων. Γαβρίδης και προσθέτει ότι “περισσότεροι είναι οι Πόντιοι του εξωτερικού που έρχονται να προσκυνήσουν παρά όσοι ζουν εδώ”.
Πρόσφυγες οι Πόντιοι ήρθαν στην Ελλάδα και στη συνέχεια ξενιτεύτηκαν για δεύτερη φορά σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία. “Ξεριζωμένη είναι και η Παναγία Σουμελά, γι’ αυτό την αγαπούν με πάθος οι ομογενείς μας Πόντιοι”, συμπληρώνει ο κ. Γαβρίδης.
Είναι ενδεικτικό της αγάπης τους προς την Παναγία Σουμελά το γεγονός ότι έχουν ιδρύσει εκκλησίες και ιερά ιδρύματα στις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Οι εκδηλώσεις που γίνονται στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας για την Παναγία Σουμελά αποτελούν ένα μικρό δείγμα της μεγάλης εκτίμησης που τρέφουν οι Πόντιοι για την Παναγία τους.
ΠΑΝΑΓΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Δεκαέξι αιώνες η Παναγία Σουμελά προστάτευε τον ελληνισμό της Aνατολής. Το μοναστήρι στο όρος Μελά του Πόντου (Στου - Μελά) κτίστηκε το 4ο αιώνα μ.Χ. έπειτα από “παραγγελία” της Παναγίας, η οποία ζήτησε από τους αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο να βρουν την εικόνα της -έργο του ευαγγελιστή Λουκά- και να υψώσουν εκεί ναό. Πράγματι, οι δύο μοναχοί έφθασαν στο όρος Μελά και βρήκαν στο βάθος μιας σπηλιάς την αστραπόμορφη παρουσία της γνωστής τους Παναγίας της Αθηνιώτισσας. Η θαυμαστή ανάβλυση του αγιάσματος στον τόπο που ήταν η ιερή εικόνα της, ήταν βέβαιο σημάδι της παρουσίας της. Βέβαιο για τους δύο μοναχούς ήταν επίσης ότι η Παναγία ήθελε να μείνει εκεί στα χώματα του Πόντου, για να στηρίζει τον ελληνισμό και να τον προστατεύει από τους αλλόθρησκους.
Το αγίασμα του μοναστηριού και οι θεραπευτικές του ιδιότητες έκαναν πασίγνωστη τη μονή όχι μόνο στους χριστιανούς αλλά και στους μουσουλμάνους, που ακόμη συνεχίζουν να το επισκέπτονται και να ζητούν τη χάρη της Παναγίας. Η θέση που είχαν δώσει οι Κομνηνοί και η αυτοκρατορία τους στην Παναγία Σουμελά φανερώνει τη σημασία της, ενώ ακόμη και οι σουλτάνοι είχαν προσωπικές εμπειρίες των θαυμάτων που επιτελούσε η Παναγία Σουμελά, αφού αναφέρεται η περίπτωση του σουλτάνου Σελίμ A’, που θεραπεύτηκε από σοβαρή ασθένεια με τη βοήθεια του αγιάσματος της μονής.
Παράλληλα, το μοναστήρι αποτελούσε και χώρο διαφύλαξης της παράδοσης και της ελληνικότητας. Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι το 1922, ενώ μέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.
Η καταστροφή, το μαζικό έγκλημα, η γενοκτονία, στέρησε τη συνέχεια αυτής της μεγάλης θρησκευτικής παράδοσης για πολλά χρόνια. Tο 1922 οι κεμαλικοί κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά και αφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα, μετά έβαλαν φωτιά, για να σβήσουν τα ίχνη των εγκλημάτων τους, τα οποία σε όλον τον Πόντο στοίχισαν τη ζωή συνολικά σε 353.000 Έλληνες. Ένα έγκλημα, αυτό της γενοκτονίας, το οποίο έμεινε μαζί με την εικόνα της Παναγίας για πολλά χρόνια στο σκοτάδι και όχι στο φως.
Η Παναγία Σουμελά, μαζί με το ευαγγέλιο του Oσίου Xριστοφόρου και το σταυρό του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού, θα περιμένουν τριάντα περίπου χρόνια στον Πόντο, μέχρι να έλθουν στον ελλαδικό χώρο. Οι μοναχοί είχαν την πρόνοια να τα κρύψουν στην εκκλησία της Aγίας Bαρβάρας και να τα διασώσουν. Δυστυχώς, όλα τα άλλα μνημεία του Πόντου έχουν καταστραφεί και ο Πόντος από χώρος όμορφος και γεμάτος παλάτια, σχολεία και εκκλησίες έχει γίνει τόπος ερειπίων και τσιμέντου.
Η ΝΕΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΒΕΡΜΙΟ
Μετά την καταστροφή, οι μοναχοί στο όρος Μελά έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας και τον Τίμιο Σταυρό του Μανουήλ Κομνηνού στη ρίζα ενός κυπαρισσιού. Το 1931 ο Ελευθέριος Βενιζέλος έπεισε τον Ισμέτ Ινονού να επιτρέψει τη μεταφορά των ιερών μας κειμηλίων στην ελεύθερη Ελλάδα. Έτσι, ο μοναχός Αμβρόσιος από την παλαιά Σουμελά, πήγε στον Πόντο, βρήκε και μετέφερε πίσω τα ιερά κειμήλια, που σήμερα στέκουν στο Βέρμιο της Μακεδονίας, στο νέο ναό της Παναγίας Σουμελά, όπου η Θεοτόκος δεν έπαψε να προσφέρει τη χάρη και τη βοήθειά Της σε όσους αληθινά τη ζητούν.
Η ζωή των Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα την πρώτη περίοδο ήταν δύσκολη. Ωστόσο, ο δυναμισμός τους κατόρθωσε να τους βοηθήσει και να αποκατασταθούν στον ελλαδικό χώρο ή όπου άλλού έγιναν ξανά πρόσφυγες (Ευρώπη, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, ΕΣΣΔ). Η Παναγία τους όμως ήταν ακόμη στον Πόντο.
Όπως έγραψε και ο Λεωνίδας Iασωνίδης: “Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος”.
Πηγή: "Μακεδονία" 15-08-2009