Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2009

Στόλιγμαν και Θήμιγμαν - Έθιμα του ποντιακού γάμου


Ιστορικό

Οι γάμοι στον Πόντο τελούνταν με ιδιαίτερες ιεροτελεστίες και έθιμα, τα περισσότερα των οποίων διατηρούμε μέχρι σήμερα. Το στόλιγμα του γαμπρού και της νύφης από τους συγγενείς και τους φίλους τους, γινόταν υπό τους ήχους της ποντιακής λύρας, με διαφορετικό ύφος για την κάθε περίπτωση. Στο σπίτι του γαμπρού το κλίμα ήταν εύθυμο, οι φίλοι του γαμπρού, ενώ γλένταγαν στην αυλή του σπιτιού, τον ξύριζαν και τον έντυναν, ενώ κάποιος παντρεμένος στο τέλος έσπαγε την καρέκλα που καθόταν, ώστε να μην ξανακαθίσει ως γαμπρός. Στο σπίτι της νύφης το κλίμα ήταν πιο βαρύ, λόγω του αποχωρισμού της από τους γονείς της.

Χαρακτηριστικός ο στίχος του παραδοσιακού τραγουδιού που συνοδεύει το νοφοστόλιγμα "Σήμερον μαύρος ουρανός σήμερον μαύρη μέρα, σήμερ' αποχωρίουνταν μάνα και θυγατέρα". Η νύφη δεχόταν τις ευχές της μητέρας της, έκανε τρεις γονατοκλισίες στο κατώφλι του πατρικού της σπιτιού και φιλούσε το χέρι του πατέρα της, ο οποίος την σκέπαζε με το πέπλο της ώστε να την παραδόσει με κάθε σεμνότητα στον γαμπρό (νυφοσκέπαγμα). Ακολουθούσε το νυφέπαρμα, πάντα με τη συνοδεία των παραδοσιακών οργάνων, και το γαμοστόλ' ως την εκκλησία, όπου τελούταν το μυστήριο του γάμου. Ολοκληρωνόταν με το θύμιγμα του ζευγαριού από εφτά μονοστέφανα ζευγάρια και ένα τεκ', και άφθονο ποντιακό γλέντι και κεράσματα μέχρι το πρωί.

Το «θήμιγμαν» στην ουσία είναι ένας τελετουργικός γαμήλιος ημικυκλικός χορός. Η συγκρότηση του είναι αυστηρή. Πρέπει να συμμετέχουν εφτά ανδρόγυνα και ένα μονό άτομο, εξού «εφτά ζευγάρια και το τεκ». Το νιόπαντρο ζευγάρι συνοδεύουν έξι ζευγάρια, τα οποία πρέπει να είναι «μονοστέφανα», δηλαδή οι σύζυγοι να έχουν παντρευτεί μια μόνο φορά. Στο τέλος του κύκλου είναι το «τεκ», ο μόνος, ο οποίος ήταν πάντα ανύπαντρος και ήταν ή ο κουμπάρος ή κάποιος φίλος του γαμπρού. Όλα τα ζευγάρια κρατάνε από μία στολισμένη αναμμένη λαμπάδα, σύνολο εφτά, αριθμός συμβολικός, ιστορικός και μαγικός.

Στο «θήμιγμαν» προΐσταται ο ιερέας που τέλεσε το γάμο, ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο του κύκλου κρατώντας κι αυτός μια λαμπάδα και ευλογεί τα ζευγάρια με το θυμιατό.

Έχουμε τον «ψαλμό για τα ζευγάρια» με έντονα θρησκευτικό περιεχόμενο, τον οποίο ψάλει ο ιερέας και επαναλαμβάνουν οι χορευτές.



Ένωση Ποντίων Πολίχνης

Ιδρύθηκε το 1972 στην Πολίχνη Θεσ/νίκης. Οι κύριες δραστηριότητες του συλλόγου είναι η εκμάθηση και παρουσίαση ποντιακών χορών, η εκμάθηση ποντιακών παραδοσιακών οργάνων και ενίοτε λειτουργεί ποντιακή θεατρική ομάδα. Μοναδικός σκοπός του συλλόγου η διατήρηση της πολύτιμης πολιτισμικής μας κληρονομιάς, αλλά και η μεταλαμπάδευση της στις επόμενες γενιές.


«Εύξεινος Λέσχη Ποντίων & Μικρασιατών Ν. Τρικάλων

Η «Εύξεινος Λέσχη Ποντίων & Μικρασιατών Ν. Τρικάλων» ιδρύθηκε το 1996 και έχει έδρα τα Τρίκαλα. Αριθμεί 120 περίπου μέλη και διοικείται από εννεαμελές διοικητικό συμβούλιο.

Στους καταστατικούς σκοπούς του Σωματείου ανήκει η ανάδειξη του πολιτισμού των Ελλήνων της Ανατολής και η τόνωση του προσφυγικού στοιχείου της περιοχής μέσα από κάθε είδους εκδηλώσεις και δράσεις. Σημειωτέον ότι είναι το μοναδικό ενεργό προσφυγικό σωματείο στην περιοχή.


Το έθιμο αυτό παρουσιάστηκε στην 5η Πανελλήνια Συνάντηση Ποντιακής Νεολαίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Π.Ο.Ε.) που πραγματοποιήθηκε στην Κατερίνη στις 10-11-12 Ιουλίου 2009 από την Ένωση Ποντίων Πολίχνης και την «Εύξεινο Λέσχη Ποντίων & Μικρασιατών Ν. Τρικάλων».