ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΝΤΙΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΟΒ. ΕΝΩΣΗ
Την ημέρα αυτή αναβιώνει ένα ταφικό έθιμο, με ρίζες στους αιώνες και την πλούσια παράδοσή τους
του Δημ. Μπακιρτζάκη
Την ημέρα αυτή, Κυριακή του Θωμά γιορτάζουν, μαζί με τους νεκρούς συγγενείς, φίλους και προσφιλή τους πρόσωπα, την Ανάσταση του Κυρίου.
Τηρώντας με ευλάβεια την παράδοσή τους, που θέλει να τιμώνται οι νεκροί με κρασί, βότκα και ποντιακή λύρα, Πόντιοι από την πρώην ΕΣΣΔ που διαμένουν στην Ελλάδα θα συγκεντρωθούν στα διάφορα νεκροταφεία για να μεταφέρουν τη χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης στους δικούς τους ανθρώπους, αυτούς που έχουν πάρει τον δρόμο για το μακρύ "ταξίδι" της γαλήνης και της σιωπής…
Υπάρχουν, ωστόσο, κι ορισμένοι παλιννοστούντες που ακολουθούν τη συγκεκριμένη παράδοση τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, όπως κι έγινε, φέτος, σε ορισμένες περιοχές αλλά στην Κομοτηνή οι κάτοικοι της Μοσυνούπολης και άλλων συνοικιών, όπου διαμένουν Πόντιοι με καταγωγή από τη πρώην Σοβιετική Ένωση δίνουν ραντεβού στα νεκροταφεία Κομοτηνής.
Αφού άναψαν κεριά στους τάφους των νεκρών τους προς ανάπαυση των ψυχών αυτών, έσπασαν κόκκινα πασχαλινά αβγά με τον νεκρό, έφαγαν κι ήπιαν κόκκινο κρασί και θυμήθηκαν τις όμορφες στιγμές που έζησαν με συγγενείς και φίλους, που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή.
Ο Γιάννης Νικολαϊδης πρόεδρος του συλλόγου Ποντίων Ν. Ροδόπης «Η Τραπεζούντα» μας εξηγεί για το ταφικό αυτό έθιμο:
Από πού προέκυψε αυτό το έθιμο;
- Η Κυριακή του Θωμά είναι μια ιδιαίτερη ημέρα για τον Ελληνισμό του Πόντου, για τους Ρωμιούς του Πόντου, ήταν μια ημέρα αφιερωμένη σε εκλιπόντα φιλικά και συγγενικά πρόσωπα, ήταν μια ημέρα η οποία αξίζει να σημειώσουμε ότι δεν τιμούνταν μόνο στον Πόντο με αυτό τον τρόπο, δεν υπήρχε δηλαδή συνήθεια της επίσκεψης στα κοιμητήρια μόνο στον πόντο, αλλά και σε άλλα μέρη που υπήρχαν συμπαγείς ομάδες Ελλήνων όπως και στη Θράκη, δηλαδή και Έλληνες της Θράκης την ημέρα της Κυριακής του Θωμά επισκέπτονται με διάφορα εδέσματα τα κοιμητήρια των οικισμών τους, τουλάχιστον αυτό λένε οι μαρτυρίες και οι καταγραφές και μάλιστα σε κάποιους Θρακιώτικους οικισμούς υπάρχει αυτό το έθιμο, όσον αφορά την περίπτωση των Ποντίων, οι πόντιοι συνηθίζουν δύο ημέρες του έτους να πραγματοποιούν τέτοιου είδους εκδηλώσεις σε ευρεία κλίμακα, αυτές είναι η Κυριακή του Θωμά κυρίως αλλά και η ημέρα του Αγίου Πνεύματος που είναι η τελευταία ημέρα που οι ψυχές είναι μεταξύ μας, το έθιμο τελείται στον οικισμό του Θρυλορίου αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδος ανάλογα με την περιοχή όπου άρουν την καταγωγή τους οι άνθρωποι των αντίστοιχων οικισμών, από τον Πόντο.
Στην Κομοτηνή που έχουμε πάρα πολλούς πλέον Ποντίους προερχόμενους από την περιοχή της Τραπεζούντας, αναφέρομαι στους νεοαφιχθέντες πρόσφυγες από τις τέως σοβιετικές δημοκρατίες, το έθιμο τηρείται στο κεντρικό κοιμητήριο της πόλης, όπου μέλη του συλλόγου μας, φίλοι, φίλες και από άλλα σωματεία από τον οικισμό των Ποντίων επισκέφτηκαν το κεντρικό κοιμητήριο, αλλά και εμείς με μια άλλη ομάδα και μ’ ένα χορευτικό συγκρότημα πραγματοποιήσαμε μια επίσκεψη στα πάτρια εδάφη της Ανατολικής Θράκης, στο Πατριαρχείο και στην Πρίγκιπο, στην αποστολή που διοργάνωσε ο ιερέας της Καρυδιάς, πατήρ Κωνσταντίνος Τσουρέλης και ήταν μια ιδιαίτερη ημέρα, ειδικά για μας, επειδή αυτή την κορυφαία ημέρα του Χριστιανισμού, της Κυριακής του Θωμά που έχει ιδιαίτερη σημασία για εμάς τους Πόντιους, βρισκόμασταν κοντά σε κοιμητήρια τα οποία δεν είναι σήμερα στον ελεύθερο Ελληνικό χώρο και ανάψαμε συμβολικά ένα κερί στην βασιλεύουσα, στο Πατριαρχείο.
Να σας πω ακόμη ότι την ημέρα της Κυριακής του Θωμά στα Σούρμενα, στον δήμο Ελληνικού στην Αθήνα, πραγματοποιείται τριήμερο πανηγύρι εις μνήμην των νεκρών όπου σε οργανωμένη πορεία με πολλούς ψαλτάδες και παπάδες ξεκινούν από κεντρικό σημείο του δήμου Ελληνικού χιλιάδες κόσμου, όχι μόνο ποντιακής καταγωγής γιατί το έθιμο εκεί έχει αγκαλιαστεί από όλους τους κατοίκους του δήμου Ελληνικού, μάλιστα εκεί το έθιμο δεν σταμάτησε ποτέ από το 1923.
Κάποιοι που δεν γνωρίζουν μπορούν να πουν ότι είναι ένα μακάβριο έθιμο.
- Όχι, δεν είναι καθόλου μακάβριο έθιμο.
Δηλαδή μεταφορικά στο ίδιο τραπέζι να κάθονται νεκροί και ζωντανοί και να διασκεδάζουν…
- Επειδή και εγώ για να είμαι ειλικρινής ως νέος και ως παιδί δεν είχα συμμετάσχει ποτέ, πριν αρχίσω να ασχολούμαι ενεργά με τον οργανωμένο ποντιακό χορό σε τέτοιου είδους τράπεζα αγάπης, σε αυτό το γεύμα που παρατίθεται στα κοιμητήρια, όταν πλέον άρχισα να συμμετέχω είδα ότι δεν είναι καθόλου μακάβριο το έθιμο, ίσα-ίσα είναι μια ημέρα που νιώθεις καλύτερα γιατί νιώθεις τους δικού σου ανθρώπους να είναι κοντά σου, δηλαδή ένας τρόπος ψυχικής επαφής.
Πόσο πίσω πάνε οι ρίζες αυτού του εθίμου;
- Θέλω να πιστεύω ότι παντρεύει στοιχεία των αρχαίων Ελληνικών δοξασιών με το στοιχείο του χριστιανισμού διότι από μαρτυρίες που έχουμε μετά το γεύμα αυτό που παρατίθενται στα κοιμητήρια πήγαιναν κυρίως τα μικρά παιδιά στα πηγάδια που υπήρχε νερό και με καθρεφτάκια προσπαθούσαν να δουν μέσα στο νερό τα συγγενικά τους και φιλικά τους πρόσωπα. Βέβαια στις περισσότερες των περιπτώσεων έβλεπαν τους ίδιους τους – τους εαυτούς, όμως επειδή το παιδί έχει ανεπτυγμένη την φαντασία του θεωρούσαν ότι έβλεπαν τον παππού, την γιαγιά, τον θείο, την θεία και καταλαβαίνετε ότι χαίρονταν κάπως τα παιδιά, όπως στην αρχαία Ελλάδα που θεωρούσαν ότι οι ψυχές κατεβαίνουν στον Άδη από τα Τάρταρα, δηλαδή πάλι μέσα από τα νερά. Είναι ένα έθιμο πολύ διαδεδομένο, σε όλη την Ελλάδα πλέον, τουλάχιστον μεταξύ των Ποντίων. Εγώ προσωπικά σε ανταλλαγή απόψεων που είχα με συμπολίτες μου μη Ποντιακής καταγωγής πολλοί από αυτούς μου είπαν ότι τους αρέσει πάρα πολύ και ήδη άρχισαν και αυτοί την ημέρα αυτή να πηγαίνουν στα κοιμητήρια και να συμμετέχουν σε αυτό το έθιμο.
ΤΙ ΛΕΕΙ ΕΝΑΣ ΡΩΣΟΣ ΙΕΡΕΑΣ
Ο Ρώσος ιερέας, Σέργιος Μαλιούτιν, από τη Μόσχα, αποκάλυψε ότι, και οι Ρώσοι τηρούν πιστά την Ημέρα μνήμης των νεκρών.
"Στη Ρωσία, τα νεκροταφεία αυτήν την ημέρα μετατρέπονται σε χώρο χαράς. Οι ιερείς έρχονται από νωρίς στα νεκροταφεία και τελούν τρισάγιο. Δεν είναι μόνο οι Πόντιοι, αλλά και Ρώσοι, Ουκρανοί, Αρμένιοι και Γεωργιανοί, οι οποίοι συμμετέχουν. Το φαγοπότι με τους νεκρούς μετατρέπεται σ' ένα χαρούμενο γεγονός. Οι Ρώσοι παίζουν το ακορντεόν ή το μπαγιάν, οι Πόντιοι την ποντιακή λύρα, οι Αρμένιοι το κλαρίνο", μας ανέφερε ο Ρώσος ιερέας. Και πρόσθεσε: "Την εποχή της ΕΣΣΔ, οι καθηγητές στα σχολείο, έλεγαν στους μαθητής να μην πάνε με τους γονείς τους, στα νεκροταφεία, τονίζοντας ότι 'δεν αρμόζουν στην κομμουνιστική νεολαία τέτοιες συμπεριφορές" κι ότι εμείς, οι σοβιετικοί, δεν πιστεύουμε στις ψυχές'. Ωστόσο, παρά την απαγόρευση, όλοι συμμετείχαν. Ήταν κάτι πολύ ισχυρό, κάτι που δεν μπορούσε να απαγορεύσει κανείς".
Πηγή: Ο Χρόνος