Υπό αναθεώρηση ο τρόπος αναστύλωσης και αναπαλαίωσης της Σουμελά στον ΠόντοΟι αναστηλωτικές εργασίες και τα έργα ανακατασκευής και αποκατάστασης του μοναστηριακού οικοδομικού συγκροτήματος της Παναγίας Σουμελά ξεκίνησαν το 1991, υπό την ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας και της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ενώ οι εργασίες ολοκληρώθηκαν και έφθασαν στο τέλος τους το 2007, ανακαλύφθηκε ότι το όλο έργο έγινε σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετα και το τελικό αποτέλεσμα, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχει καμία σχέση με τη μορφή που είχε η Παναγία Σουμελά μέχρι το 1923-24.
Εκτός από τα προφανή εγκλήματα -οι απαράδεκτες «αγιογραφίες» και τα οξυκόρυφα τόξα στην κρήνη του αγιασμού, που παραπέμπουν πιο πολύ σε ισλαμικό κτίσμα- ο εργολάβος που ανέλαβε το έργο κατασκεύασε έναν επιπλέον όροφο στο οικοδομικό συγκρότημα της μονής!
Μόλις ανακαλύφθηκε ότι με τις αίθουσες των μαθητευόμενων μοναχών και τη βιβλιοθήκη στο ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα προστέθηκε ένας επιπλέον όροφος από εκείνους που διέθετε το μοναστήρι πριν την καταστροφή του, αποφασίστηκε να αναθεωρηθεί όλη η φιλοσοφία ανακατασκευής της Σουμελά, ενώ παράλληλα ο υπουργός Πολιτισμού Γκιουνάι συγκρότησε Επιστημονική Επιτροπή η οποία είναι πλέον αρμόδια να παρακολουθεί την ορθή εκτέλεση του έργου.
Η Επιστημονική Επιτροπή, αφού εξέτασε όλες τις πτυχές του έργου, αποφάσισε το γκρέμισμα των επιπλέον ορόφων και την ανακατασκευή τους με βάση τα παλαιά σχέδια της μονής. Ο αρχιτέκτονας Νουβίτ Μπαγιάρ (Nuvit Bayar), που είναι ο υπεύθυνος του έργου, επανασχεδίασε το πλάνο της ανακατασκευής και το έστειλε στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, που είναι και ο αρμόδιος φορέας.
Με βάση λοιπόν το νέο σχέδιο, το έργο της ανακατασκευής του μοναστηριακού συγκροτήματος της Παναγίας Σουμελά, στη Ματσούκα της Τραπεζούντας, που μέχρι στιγμής στοίχισε 1,5 εκατομμύριο λίρες Τουρκίας και διήρκησε 16 χρόνια, από το 1991 μέχρι το 2007, θα γίνει πάλι από την αρχή, σε ποσοστό 73%.
Στην έκθεση που συνέταξαν η Πρόεδρος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου Τραπεζούντας Αϊσέ Σαγσόζ (Prof. Dr. Ayse Sagsoz), ο Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ατατούρκ Χαμζά Γκιούντογντου (Prof. Dr. Hamza Gundogdu), ο ερευνητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου Μέσης Ανατολής Φουάτ Γκιοκ (Dr. Fuat Gok), ο Γενικός Διευθυντής Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού Αχμέτ Ιμάμογλου (Ahmet Imamoglu) και ο Διευθυντής του Εργαστηρίου Κωνσταντινούπολης Γκιουβέν Γκιοκτσέ (Guven Gokce) μεταξύ άλλων αναφέρουν τα εξής:
- Έστρωσαν μπετόν στο πάτωμα του μοναστηριού και αφαίρεσαν διάφορα στοιχεία, αλλοιώνοντας το φυσικό του χρώμα.
- Αντί να χρησιμοποιήσουν ντόπια πέτρα, έφεραν πέτρες λευκού χρώματος από την Παϊπούρτη και από την Άγκυρα, αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία και το χρώμα του μοναστικού συγκροτήματος.
- Σκέπασαν με τσιμέντο τους τοίχους της μονής.
- Άλλαξαν τη σκεπή, αλλοιώνοντας τα παραδοσιακά της χαρακτηριστικά.
- Αντί για στρογγυλές, έκαναν οξύκορφες τις αψίδες της κορυφής του αγιάσματος, αλλοιώνοντας τη μορφή του.
- Στην αριστερή πλευρά της σκάλας έχτισαν τείχη που δεν υπήρχαν.
- Τα επιχρίσματα στην εξωτερική πλευρά του ξενώνα και των κοιτώνων των μαθητευομένων έγιναν με μη παραδοσιακό τρόπο, αλλοιώνοντας την ιστορική μορφή του κτιρίου.
- Στους κοιτώνες των μαθητευομένων και τις δυο βιβλιοθήκες έχει προστεθεί ένας όροφος που δεν υπήρχε στο παλιό κτίριο.
Εν τέλει, όπως αναφέρεται στην έκθεση, στη Σουμελά δεν έγινε ανακατασκευή με βάση την παλιά της μορφή, απλά έγιναν οικοδομικές εργασίες.
Με βάση τα δημοσιεύματα του τουρκικού τύπου, όλες οι κακοτεχνίες και οι υπερβάσεις του παραδοσιακού οικοδομικού συγκροτήματος θα γκρεμιστούν και θα ξαναχτιστούν με βάση τα παλαιά σχέδια της ιεράς μονής Παναγίας Σουμελά.
Εμείς από την πλευρά μας σημειώνουμε ότι η αγάπη και τα αισθήματα που τρέφουμε για τον Πόντο και την ιστορία του τη φορά αυτή δεν μεταφράστηκαν σε ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού στην ουσία αφήσαμε στην «τύχη» της τη Σουμελά, ό,τι πιο εμβληματικό στέκεται ακόμα όρθιο στον Πόντο για τους απανταχού Ποντίους, με αποτέλεσμα να προστεθεί αυθαίρετα ένας επιπλέον όροφος!
Ευτυχώς που κινήθηκαν κάποιοι τοπικοί παράγοντες στην Τραπεζούντα και αποφεύχθηκε, έστω και κατόπιν εορτής, ένα ιστορικό και πολιτισμικό έγκλημα.
Ευτυχώς!
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ποντιακή Γνώμη - Τεύχος Δεκεμβρίου