Οι Φιλοσοφικές θεωρίες του, μεταξύ Πλάτωνος, Πυθαγόρα και… Χριστού
του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
Ο διάσημος Πόντιος φιλόσοφος Γεώργιος Γκουρτζίεφ ή Γεωργιάδης, όπως ήταν το κανονικό του όνομα πριν … «ρωσοποιηθεί», είναι πολύ γνωστός στο εξωτερικό και σχεδόν άγνωστος την Ελλάδα. Γεννήθηκε στο Γκιουμρί ή Αλεξανδρούπολη της Αρμενίας, μεταξύ 1866 και 1876 και πέθανε στις 29-10-1949. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης ή Γιάγκος, ή Ιβάν Γεωργιάδης, που γεννήθηκε στην Τραπεζούντα και μετακινήθηκε ανατολικά, όπως έκαναν πολλοί Πόντιοι κατά τους τουρκικούς διωγμούς, προς το ασφαλές Κάρς. Μητέρα του ήταν μία Αρμένισσα.
Ο Γεώργιος Γεωργιάδης μεγάλωσε στο Καρς, και όταν ανδρώθηκε, σπούδασε και πραγματοποίησε πολλά ταξίδια σε διάφορες χώρες του κόσμου. Επισκέφθηκε τις Ινδίες, την Αίγυπτο, την Ιταλία, την Ελλάδα και το 1912 επιστρέφοντας στη Ρωσία, νυμφεύεται την Ιουλία Οστρόφσκα και αρχίζει τότε σε Μόσχα και Αγία Πετρούπολη, να συγκεντρώνει μαθητές και να οργανώνει ομάδες νέων, που είχαν φιλοσοφικές ανησυχίες.
Με την έκρηξη της Επανάστασης το 1917, εγκαταλείπει τη Ρωσία με τους μαθητές του, μεταβαίνουν στον Καύκασο και μετά στην Κωνσταντινούπολη. Επόμενος σταθμός το 1922 είναι το Παρίσι όπου ιδρύει Ινστιτούτο για την αρμονική ανάπτυξη του Ανθρώπου. Δύο χρόνια μετά μεταβαίνει στις ΗΠΑ, όπου διδάσκει τις νέες φιλοσοφικές του θεωρίες, χωρίς να αποκαλύψει την προέλευση τους. Διαφαίνονταν όμως καθαρά τα θρησκευτικά στοιχεία, παρμένα από τον Χριστιανισμό, τον Βουδισμό και τον Ισλαμισμό.
 |
| Η Αγία Πετρούπολη, όταν ζούσε εκεί ο Γκουρτζίεφ |
Τελικά ποια ακριβώς ήταν η Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ; «Διδάσκω», έλεγε αποφθεγματικά, «πως όταν βρέχει, μουσκεύονται τα πεζοδρόμια». Η αναζωογονητική δύναμη των ιδεών του, λαμβάνει υπόψη τη στιγμή, τις συνθήκες, τον τύπο και την κατάσταση του μαθητή. Η επίμονη απαίτησή του είναι «Γνώθι σαυτόν». Αυτή μας παραπέμπει σε μία μεταφυσική, μεταψυχολογία και μεταχημεία που αντιστέκεται σε κάθε ορισμό: μία τυπολογία του ανθρώπου, μία φαινομενολογία της συνειδητότητας και μία οιονεί μαθηματική κλίμακα που συνδέει το μακρόκοσμο με τον μικρόκοσμο. Αυτός ο περίπλοκος μηχανισμός, φωτίζεται από μία κυρίαρχη ιδέα: πως ο Άνθρωπος καλείται να αγωνιστεί για αυτοτελειοποίηση, στην υπηρεσία του ιερού ζώντος Σύμπαντός μας.
Μπορούμε εύκολα στις θεωρίες του να ακούσουμε την ηχώ των ιδεών του Πυθαγόρα του Πλάτωνα και του Χριστού, να δούμε κάποιες μικρές, παράλληλες απόψεις με σύγχρονους φιλόσοφους...
 |
| Το Κάρς σε γράφημα του 1880, όταν ο Γκουρτζίεφ περνούσε τα παιδικά του χρόνια |
Οι «Ιστορίες του Βεελζεβούλ στον Εγγονό του» είναι το αριστούργημα του Γκουρτζίεφ και κανένα άλλο βιβλίο δε μας φέρνει κοντύτερα σ’ αυτόν. Οι αναγνώστες που μπορούν να ανταποκριθούν στη διπλή πρόκληση του βάθους και της σκόπιμης δυσκολίας του ύφους, που μπορούν να συγκαλέσουν ξανά και ξανά την απαραίτητη λεπτή προσοχή, θα ανακαλύψουν εδώ κωδικοποιημένες όλες τις ψυχολογικές και κοσμολογικές ιδέες του Γκουρτζίεφ και μία θεμελιώδη κριτική.
Κατά τη διάρκεια ενός μακρινού ταξιδιού με διαστημόπλοιο, ο Βεελζεβούλ μεταφέρει με λεπτή αίσθηση του χιούμορ στον εγγονό του Χουσείν τη δική του κατανόηση των «Όλα και τα Πάντα». Μέσω των αμερόληπτων, συμπονετικών ματιών του, βλέπουμε τη ζωή στη γη, σαν από μεγάλη απόσταση, με καθαρότητα μικροσκοπίου. Διά μέσου χιλιετηρίδων και από τη μια ως την άλλη άκρη των ηπείρων, βλέπουμε τον Άνθρωπο να είναι σε βαθύ ύπνο, να παλεύει και να υποφέρει τυφλά και χωρίς σκοπό, να διαμελίζεται από πολέμους και πάθη, και να διαβρώνει κάθε τι που αγγίζει, και μολαταύτα, λόγω ενός παράξενου ελαττώματος στη φύση του, να προσκολλάται με επινοητικότητα σ’ αυτά τα ίδια τα μέσα που τον πληγώνουν, στους τρόπους που τον προδίδουν.
 |
| Η κηδεία του Γκουρτζίεφ το 1949 |
Το αίνιγμα Γκουρτζίεφ
Το σύστημα διδασκαλίας που πρότεινε ο Γκουρτζίεφ, απευθύνεται στην πλειονότητα των ανθρώπων, χωρίς να τίθεται ζήτημα φύλου, καταγωγής, θρησκείας, κ.λ.π.. Για τους περισσότερους μελετητές, ο Γκουρτζίεφ θα παραμένει ένα αίνιγμα, κάτι που ίσως αποτελούσε και την επιθυμία και του ίδιου, χωρίς αυτό, σε καμία περίπτωση να σημαίνει απομάκρυνση από τον κοινό άνθρωπο, αλλά το αντίθετο. Άλλωστε μια από τις φράσεις - διδασκαλία του είναι «Αν θες κάτι δικό σου για πάντα, δώρησε το», μια φράση κλειδί για την προσφορά στον συνάνθρωπο του…