 |
| Σημαντικό συνέδριο στην Άγκυρα για το Ποντιακό ζήτημα |
του Βλάση Αγτζίδη
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα πραγματοποιείται στην Άγκυρα με θέμα: «Ο Νομός Τραπεζούντας και το Ποντιακό Ζήτημα Στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά» στις 9 Απριλίου 2016.
Την διοργανώνει η «Πρωτοβουλία για την Ελευθερία Σκέψης της Άγκυρας» (Ankara Düşünceye Özgürlük Girişimi) και η εφημερίδα «Newroz».
Το μεγάλο ενδιαφέρον της ημερίδας έγκειται στο γεγονός ότι οι συμμετέχοντες είναι από Τουρκία και Ελλάδα. Γίνεται έτσι μια ενδιαφέρουσα και ιδιαιτέρως πρωτότυπη συνάντηση της προοδευτικής τουρκικής ιστοριογραφίας με την πολύμορφη ελληνική προσφυγική, που εμφανίστηκε αρκετά δυναμικά από τη δεκαετία του ΄80 και επιχειρεί την επαναδιατύπωση των κριτηρίων με τα οποία προσεγγίζεται η ιστορία της κατάρρευσης και του μετασχηματισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον φαινόμενο είναι ότι σε αντίστοιχους δρόμους πορεύονται και σημαντικοί αριστεροί Τούρκοι ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες. Η συγκεκριμένη λειτουργία της αποδόμησης του παραδοσιακού σχήματος, που προέκυψε με την εμφάνιση της προσφυγικής ιστοριογραφίας, ολοκληρώνεται με τη συνάντηση με το έργο των Τούρκων αντικεμαλικών ιστορικών και ερευνητών. Ορίζοντας έτσι με μια νέα ματιά τις διαχωριστικές γραμμές, τις σχολές και τα ρεύματα. Είναι πολύ σημαντικό ότι επιχειρείται στις δύο ακτές του Αιγαίου έρευνα επί της ιστορικότητας των εννοιών, γίνεται αυτοψία στα δομικά υλικά που συγκρότησαν το εγχείρημα των εθνών-κρατών στην Εγγύς Ανατολή και οδήγησαν στις γενοκτονίες των χριστιανικών πληθυσμών (Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων).
Το νέο αυτό ρεύμα των Τούρκων ιστορικών έγινε ευρύτερα γνωστό με την έκδοση ενός συλλογικού τόμου που επιμελήθηκα στο πλαίσιο της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (19 Μαΐου 2013) υπό τον τίτλο με την εφημερίδα και είχε ως τίτλο: Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος (1908-1923). Η Γενοκτονία στην Ανατολή. Στο αφιέρωμα αυτό είχαν συμπεριληφθεί άρθρα σημαντικών Τούρκων αντιεθνικιστών ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων. Κάποια απ’ αυτά είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα “Δρόμος της Αριστεράς” (Taner Akçam, Fikret Baskaya, Ahmet Oral, Dogan Akanli, Attila Tuygan, Pervin Erbil) κάποια για πρώτη φορά (Fuat Dundar, Μehmet Akyol, Izmail Besiktzi, Sait Çetinoğlu, Sibel Ozbundan). Παρουσιάστηκαν επίσης και οι απόψεις της Ayse Hour και του Halil Berktay.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πώς έγινε η συνάντηση αυτών των δύο «ανατρεπτικών» ιστοριογραφικών ρευμάτων. Και ποια πραγματικότητα επιχείρησαν να ανατρέψουν…
Η κεμαλική αντίληψη της ιστορίας
Η ιδεολογική βάση που διαμορφώνει τις βάσεις της επίσημης τουρκικής ιστοριογραφίας είναι ότι οι εθνικές εκκαθαρίσεις εις βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν αναγκαίες για να δημιουργηθεί το τουρκικό έθνος-κράτος. Και επί πλέον, στη λογική των τουρκικών ελίτ αυτές οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά των Αρμενίων, των Ελλήνων της Ανατολής και των Ασσυρίων, λίγο-πολύ δείχνουν το δρόμο και για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Η γενοκτονική πολιτική των Νεότουρκων εξαγνίστηκε και αποτέλεσε την ιδεολογική βάση της Τουρκικής Δημοκρατίας και θα τύχει ιδεολογικής επεξεργασίας από τους Τούρκους εθνικιστές κεμαλικούς ιστορικούς. Βασικοί άξονες της κεμαλικής «κατασκευαστικής» ιστοριογραφίας είναι η διαχρονική ανάδειξη του τουρκικού εθνικού παράγοντα εις βάρος της οθωμανικής οικουμενικότητας και η εξάλειψη των ιστορικών ερεισμάτων στη Μικρά Ασία και την Ανατολία των κληρονομικών εχθρών, των Ελλήνων. Βασικός στόχος ήταν να αποδειχθεί ότι αφενός από τους προϊστορικούς χρόνους η Ανατολία κατοικιόταν από τουρκικά φύλα και αφετέρου ότι οι περιοχές αυτές την εποχή του ελληνοτουρκικού πολέμου (1919-1922) συγκροτούσαν την αδιαφιλονίκητη τουρκική πατρίδα, που επιβουλεύτηκαν οι «ξένοι ιμπεριαλιστές».
Φυσικά το ζήτημα του ιστορικού μεταίχμιου, με το πέρασμα από την εποχή της πολυεθνικής θρησκευτικής Αυτοκρατορίας στην εποχή των εθνών-κρατών, όπως και η παρουσία μεγάλων αριθμών Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυροχαλδαίων κ.ά. ουδόλως θεωρείται ως ζήτημα άξιο λόγου.
Την καθεστωτική αυτή αντίληψη της ιστορίας θα την αμφισβητήσουν τολμηροί Τούρκοι και Κούρδοι ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες.
Η νεοελληνική ιστοριογραφία
Μελετώντας την νεοελληνική ιστοριογραφία, τον τρόπο πρόσληψης της σύγχρονης ιστορίας και ειδικά του συγκεκριμένου ιστορικού μεταίχμιου βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ελληνική εκδοχή του κεμαλικού ερμηνευτικού σχήματος. Στη νεοελληνική ιστοριογραφία δεν υπάρχει ρήξη μεταξύ οθωμανικού και τουρκικού χώρου, αλλά αντιθέτως υπάρχει μια αδιαμφισβήτητη και ενιαία τουρκική εθνική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και στην Ανατολία, την οποία έρχονται να αμφισβητήσουν έξωθεν οι Έλληνες. Δεν υπάρχει γενοκτονία και οργανωμένο σχέδιο κατά των χριστιανικών κοινοτήτων από τους Νεότουρκους, γιατί απλώς η πολιτική των Νεότουρκων συγκροτούσε «νόμιμη αντίδραση». Δεν αντιμετωπίζεται η επόμενη μέρα της οθωμανικής κατάρρευσης ως ευκαιρία επίλυσης του εσωτερικού εθνικού ζητήματος, γιατί απλώς οι χριστιανικές κοινότητες δεν αντιμετωπίζονται ως συλλογικά υποκείμενα με πολιτικά δικαιώματα.
Με τον τρόπο αυτό, η αντίληψη της νεοελληνικής ιστοριογραφίας και το ερευνητικό της πεδίο, περιορίστηκε απελπιστικά. Σημαντικά τμήματα της νεότερης ελληνικής ιστορίας έμειναν στο σκοτάδι ως άγραφες Λευκές Σελίδες. Κι αυτό γιατί η ιστοριογραφία μας καθορίστηκε από τα στενά συμφέροντα του έθνους-κράτους και των διαφόρων πολιτικών εκδοχών που εμφανίστηκαν αποκλειστικά στα όριά του. Αναπαρήγαγε έτσι πιστά την αντιμικρασιατική πολιτική, που κορυφώθηκε σε δύο ιστορικές στιγμές: το Νοέμβρη του 1916, όταν οι παρακρατικοί «Επίστρατοι» του Ιωάννη Μεταξά έκαναν το πογκρόμ κατά των Μικρασιατών προσφύγων και το Σεπτέμβρη του 1922, όταν η κυβέρνηση Γούναρη απαγόρευσε την εκκένωση της Σμύρνης και παρέδωσε το χριστιανικό πληθυσμό στους νικητές κεμαλικούς.
Η πραγματικότητα αυτή θα αμφισβητηθεί μόνο μετά τη δεκαετία του ’90, όταν θα προβάλλει –με όχι επιτυχημένο πάντα τρόπο- μια ιστοριογραφική σχολή που θα γεννηθεί στους κόλπους των προσφυγικών οργανώσεων. Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει την αντίδραση της παραδοσιακής ιστοριογραφίας –των «νέων ιστορικών» συμπεριλαμβανομένων- οι οποίοι θα κινηθούν μ’ ένα σπασμωδικό τρόπο καταγγελίας και αμφισβήτησης της νέας αυτής τάσης. Η ενόχλησή τους θα είναι τόσο έντονη, ώστε θα καταφύγουν και σε μεθόδους συνειδητής παραχάραξης και παρανόησης, ακόμα και διεθνών νομικών όρων, όπως αυτός της «γενοκτονίας», προκειμένου να υποστηρίξουν την παραδοσιακή φιλοκεμαλική τους εκδοχή. Όπως επίσης και αποσιώπησης σημαντικών αποφάσεων διεθνών οργανισμών, όπως αυτό της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars), που εντάσσει τις γενοκτονίες των Ελλήνων της Ανατολής στις μεγάλες γενοκτονίες του 20ου αιώνα.
Οι συμμετέχοντες
Στην Ημερίδα της Άγκυρας της 9ης Απριλίου θα απευθύνουν χαιρετισμό οι: Fikret BAŞKAYA και Sinan ÇİFTYÜREK.
Οι εισηγητές και οι εισηγήσεις του είναι οι εξής:
- Ahmet DEMİREL: Οι Διασκέψεις για τον Πόντο στο Πρώτο Κοινοβούλιο
- Attila TUYGAN: Από τη Μεταρρύθμιση στην Γενοκτονία
- Baskın ORAN: Η Βίαιη Εθνοκάθαρση των Ρωμιών από την Ανατολή, η Ανταλλαγή Πληθυσμών του 1923 από το Α μέχρι το Ω και η Ολοκλήρωση της το 1964
- İsmail BEŞİKÇİ: Η Καταστροφή της Εγγύς Ανατολής και το Ποντιακό Ζήτημα
- Mahmut KONUK: Δύο Φιγούρες της Γενοκτονίας: Sakallı Nurettin Paşa και Topal Osman Ağa
- Mert KAYA: Ο Κληροδοτούμενος: Ο Χαμένος Γιος του Πόντου
- Στέργιος ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ: Μνήμη και Εξουσία
- Tamer ÇİLİNGİR: 353 χιλιάδες: Όχι απλά ένας αριθμός αλλά Άνθρωποι
- Θεοφάνης ΜΑΛΚΙΔΗΣ: Γενοκτονία: Το Έγκλημα Εις Βάρος της Ανθρωπότητας
- Βλάσης ΑΓΤΖΙΔΗΣ: Από την Σαμψούντα στην Σεμπρένιτσα
- Yannis Vasilis YAYLALI: Ο Αγώνας μου με την Φτώχεια απ’ τον Πόντο μέχρι την Μαύρη Θάλασσα, και για την Ύπαρξη απ’ την Μαύρη Θάλασσα μέχρι τον Πόντο.