 |
| Κ. Χατζηκυριακίδης: Η επώνυμη έδρα Ποντιακών Σπουδών έχει διττό στόχο και πολλαπλά οφέλη. |
Τους στόχους και τα οφέλη από τη δημιουργία της πρώτης επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ανέδειξε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην τελετή εγκαινίων που πραγματοποιήθηκαν την Τετάρτη 31 Μαΐου 2017, ο νεοεκλεγείς καθηγητής της έδρας, Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.
Στην ομιλία του ο Κυριάκος Στ. Χατζηκυριακίδης, ανέφερε:
Με υψηλό αίσθημα ευθύνης ξεκινά σήμερα η λειτουργία της έδρας Ποντιακών Σπουδών, χάρις στη συμφωνηθείσα συνεργασία μεταξύ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, ενός από τα μεγαλύτερα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας μας και με κύρος στο εξωτερικό, και του μεγάλου χορηγού αυτού του εγχειρήματος, του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Ιβάν Σαββίδης».
Παρήλθε χρόνος, παρήλθε ατελείωτος χρόνος, παρήλθε χρόνος εκατονταετίας και από την εν πολλοίς αδικαιολόγητη, και γι' αυτό ακριβώς τολμώ να πω, και εγκληματική υπαιτιότητά μας.
Έχει πολλάκις λεχθεί ότι στα πρώτα χρόνια οι πρόσφυγες είχαν να παλέψουν σκληρά για την επιβίωσή τους, και δυστυχώς αυτό το επιχείρημα το ανακυκλώνουμε και επαναπαυόμαστε σε αυτό, εκτρέφοντας την υπαιτιότητά μας στο έγκλημα παρέλευσης του χρόνου, του χρόνου που παρέρχεται και ως υπηρέτης της Λήθης σβήνει και θάβει.
Και γιατί τολμώ να ισχυριστώ ότι το επιχείρημα της σκληρής ζωής λειτουργεί ως καταπραϋντικό για εμάς; Γιατί τόσο στην πρώτη γενιά προσφύγων όσο και στις επόμενες συναντούμε μεγάλες προσωπικότητες που διέπρεψαν και ως πανεπιστημιακοί διδάσκαλοι, αλλά οι υπόλοιποι δυστυχώς δεν συνδράμαμε με τον τρόπο και όσο μας αναλογούσε. Έχουμε να καλύψουμε τον χρόνο που παρήλθε, να αντικαταστήσουμε αυτόν τον χρόνο, να διασώσουμε αυτόν τον πολύτιμο θησαυρό που σαν άμμο επιτρέψαμε να πέσει και να χαθεί μέσα από τα χέρια μας. Τεράστιο εγχείρημα, τεράστια ευθύνη, τεράστιο χρέος...
Όμως, αν θέλουμε να έχουμε ιστορική μνήμη, έχουμε χρέος να την επιδιώκουμε, να τη διεκδικούμε. Ιστορική μνήμη, χωρίς Ιστορία; Ιστορία, χωρίς επιστήμη; Η Επιστήμη απαιτεί μεθόδους, μεθοδολογία. Οι επιστήμονες ανδρώνονται και ωριμάζουν μελετώντας, ερευνώντας, μετερχόμενοι μεθόδους εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ιδρυμένο στην «πρωτεύουσα των προσφύγων» είναι Η πανεπιστημιακή κοινότητα, η οποία έχει ιδιαιτερότητες και συμβολισμούς και στην οποία, ενώ θα έπρεπε ήδη να είχε δημιουργηθεί και να ανθεί Τμήμα Ποντιακών Σπουδών, μόλις σήμερα, χάρις στη χορηγία του Ιδρύματος Ιβάν Σαββίδη, γίνεται πραγματικότητα. Παρήλθε χρόνος, παρήλθαν εξέχουσες μορφές επιστημόνων.
Τουλάχιστον, ας εκμεταλλευτούμε την κληρονομιά του έργου τους υπάρχουν ευτυχώς εξέχουσες μορφές πανεπιστημιακών καθηγητών, των δικών μας διδασκάλων ας διεκδικήσουμε τη συνδρομή τους.
Μαθητεύσαμε κοντά στους δασκάλους μας, ωριμάσαμε επιστημονικά, γνωρίσαμε τον Πόντο, τιθασεύσαμε τη συγκίνηση και τον συναισθηματισμό που απορρέουν από την προσφυγική καταγωγή και από τα παιδικά χρόνια μας δίπλα στους πρόσφυγες παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Ο ζήλος όμως είχε ευτυχώς ήδη γεννηθεί μέσα μας, και στη συνέχεια ανατροφοδοτήθηκε από αυτόν τον συναισθηματισμό. Αλλά η έμπνευση δεν αρκεί! Χωρίς λοιπόν να ενοχοποιούμε το συναίσθημα, παίρνουμε τώρα τη σκυτάλη και συνεχίζουμε.
Τί όμως, επιτέλους θα επιχειρήσουμε; Πώς επιτέλους θα σταθούμε και θα διεκδικήσουμε τις προσδοκίες μας;
Η επώνυμη έδρα Ποντιακών Σπουδών έχει διττό στόχο και πολλαπλά οφέλη. Αρχικός στόχος είναι η διδασκαλία της ιστορίας του γεωγραφικού Πόντου, ενταγμένου στη μεγάλη ενότητα του Ελληνισμού της Ανατολής, κατά τους Νεότερους Χρόνους. Προπτυχιακά μαθήματα ως Ελεύθερες Επιλογές για τους φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας και γενικότερα όλων των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής καθώς και άλλων σχολών του Αριστοτελείου, θα συμβάλλουν στη γνωριμία και τη σταδιακή εκπαίδευση και «ωρίμανση» των φοιτητών σε θέματα κοινωνίας, οικονομίας, ιδεολογίας, συνύπαρξης με άλλους λαούς κ.λπ. που αφορούν στον Ελληνισμό του Πόντου και της Παρευξείνιας Ζώνης, από την Άλωση της Πόλης και την κατάλυση της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών μέχρι και την Ανταλλαγή των πληθυσμών.
Επιπλέον, θα παρέχεται η δυνατότητα παρακολούθησης μεταπτυχιακών μαθημάτων στον Τομέα Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, προσπάθεια που ήδη έχει άλλωστε ξεκινήσει στο τρέχον εξάμηνο. Σκοπός αυτών των μαθημάτων δεν είναι άλλος από τη δημιουργία ενός «φυτωρίου» νέων ιστορικών που θα ασχοληθούν στις μεταπτυχιακές και διδακτορικές διατριβές τους με ανερεύνητες πτυχές τής πλούσιας ιστορίας και του πολιτισμού των Ελλήνων του Πόντου.
Παράλληλα με το διδακτικό έργο η έδρα Ποντιακών Σπουδών καλείται να συντονίσει, να συστηματοποιήσει και να καθοδηγήσει την έρευνα, ιδιαίτερα στο πεδίο του Ελληνισμού του Πόντου, μέσα από τη λειτουργία ερευνητικού κέντρου ενταγμένου στους κόλπους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Στελεχωμένο από υποτρόφους τού α΄ και β΄ κύκλου μεταπτυχιακών σπουδών του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας καθώς και από εξαίρετους νέους διδάκτορες και ερευνητές, το εν λόγω ερευνητικό κέντρο θα συγκεντρώνει αρχειακό υλικό από αρχεία της χώρας και του εξωτερικού, αποσκοπώντας στη σταδιακή δημιουργία μιας τράπεζας πληροφοριών, βασικής πηγής για την εκπόνηση μεταπτυχιακών και διδακτορικών εργασιών. Η αρχή έχει ήδη γίνει, καθώς έχει τεθεί από τις πρώτες κιόλας ημέρες σε εφαρμογή η υλοποίηση ενός μεγάλου, φιλόδοξου και απαιτητικού ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Ψηφιακή αποτύπωση της διαχρονικής παρουσίας του Ελληνισμού στον χώρο του γεωγραφικού Πόντου».
Πρόκειται για ένα πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στην αποδελτίωση και την καταχώριση, σε ειδική βάση δεδομένων, του διαθέσιμου αρχειακού και βιβλιογραφικού υλικού για τη διαχρονική παρουσία του Ελληνισμού στον ιστορικό Πόντο, τον Καύκασο, την Υπερκαυκασία και τη χερσόνησο της Κριμαίας. Φιλοδοξία του προγράμματος -το οποίο θα εμπλουτίζεται στο διηνεκές-, είναι να καλύψει επιστημονικά τη συγκεκριμένη παρευξείνια ζώνη με ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσία και τη δράση των εκεί ελληνικών κοινοτήτων από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Πιο συγκεκριμένα, θα συλλέγονται και θα καταχωρίζονται έως το επίπεδο του οικισμού στοιχεία για την παρουσία των Ελλήνων.
Η ίδια βάση δεδομένων θα είναι ελεύθερα προσβάσιμη (στο βαθμό που δεν υπάρχουν περιορισμοί πνευματικών δικαιωμάτων) στο ειδικό και γενικό ακαδημαϊκό κοινό της χώρας και του εξωτερικού και σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να αντλήσει σχετικές πληροφορίες.
Όλες οι τεκμηριωμένες θέσεις εμφανίζονται σε χάρτη από όπου ο χρήστης μπορεί να επιλέξει μια θέση για να δει περισσότερες πληροφορίες.
Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει ένα τοπωνύμιο και να περιορίσει τα αποτελέσματα βάσει τύπου, περιοχής και χρονολογίας. Εναλλακτικά ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί σε λίστα τοπωνυμίων.
Επιλέγοντας ένα τοπωνύμιο εμφανίζεται η αντίστοιχη σελίδα παρουσίασης.
Καταγράφονται: Ιστορικές πληροφορίες, Πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά γεγονότα, Οικονομική δραστηριότητα, Κοινωνική ζωή, Εκπαιδευτική και θρησκευτική δραστηριότητα, Κοινοτική οργάνωση, Πολιτισμική δραστηριότητα, Πρόσωπα, Χάρτες και γκραβούρες, Φωτογραφικό υλικό.
Το σύστημα βασίζεται σε βάση δεδομένων και ειδικό σύστημα διαχείρισης πολυγλωσσικού περιεχομένου.
Μέσα από online-φόρμες οι συντάκτες του υλικού θα δημιουργούν και να τεκμηριώνουν όλες τις ενότητες του συστήματος και θα μπορούν να επισυνάπτουν ψηφιακό υλικό.
Σύντομα η ιστοσελίδα θα είναι διαθέσιμη στο ευρύ κοινό.
Η επιστημονική ομάδα εργασίας της Έδρας Ποντιακών Σπουδών δε θα περιορισθεί όμως μόνο στο διδακτικό και ερευνητικό έργο της. Ψηλά στις προτεραιότητές της θα είναι η ανάπτυξη σχέσεων και συνεργασιών με άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και αρχεία της Ελλάδας. Κυρίως όμως αυτό που προέχει είναι οι συνεργασίες με Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ιστορικούς της αλλοδαπής που ασχολούνται με συναφή επιστημονικά ζητήματα. Προβλέπονται επίσης η διοργάνωση και συμμετοχή σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, η πρόσκληση Ελλήνων και ξένων ερευνητών για διαλέξεις, εκδηλώσεις και μαθήματα, η διοργάνωση θερινών σχολείων και ανταλλαγής φοιτητών, η συνεργασία με την αρμενική και την εβραϊκή κοινότητα της πόλης μας και φυσικά η επικοινωνία με την ελληνική Διασπορά. Οι δημοσιεύσεις, τέλος, σε έγκριτα διεθνή περιοδικά είναι εντελώς απαραίτητη, ιδιαίτερα στο ζήτημα της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, για την οποία οι επιστημονικές δημοσιεύσεις εκτός Ελλάδας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη παρουσίαση των αξόνων δράσης της επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών, επιβεβλημένη είναι για την ίδρυση και λειτουργία της η έκφραση ευχαριστιών τόσο προς τον κ. Πρύτανη και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο όσο και προς το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα «Ιβάν Σαββίδης», το οποίο ποικιλοτρόπως τα τελευταία χρόνια ενισχύει τον Ποντιακό Ελληνισμό όπου γης (ας μην ξεχνάμε λ.χ. ότι χρηματοδοτεί μεταξύ άλλων τη συντήρηση, ψηφιοποίηση και αξιοποίηση του ανεκτίμητης ιστορικής αξίας Πολιτικού Αρχείου του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου, το οποίο φυλάσσεται στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης).
Αναπτερώνονται οι ελπίδες μας, ενισχύονται οι προσδοκίες μας, καταξιώνονται κοπιώδεις προσπάθειες, συλλαμβάνονται οράματα, κυοφορούνται σχέδια και στρατηγικές, γεννώνται προοπτικές.
Και πώς να συγκρατηθεί ο χείμαρρος των λογισμών, πώς να μην λυγίσουν ευλαβικά τα γόνατά μας, καθώς παρελαύνουν νοητά εν μέσω ημών οι αληθινοί γίγαντες του πνεύματος της ιστορικής μας πατρίδας; Πώς να μην αντηχεί ως σάλπιγγα και ταυτοχρόνως πώς να μην γλυκαίνει την ψυχή, πώς να μην ενθαρρύνει και να μην ανδρίζει το πνεύμα ο λυγμός των προγόνων μας:
"Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ, εάν επιλαθώμεθά σου, ω πάτριος Ποντία γη…"
Ο Πόντον κ’ ανασπάλκεται. Να ξεραίνεται η γούλα μουν αν ανασπάλλωμεν την πατρίδαν, τον Πόντον!