 |
| Σταύρος Παπαβραμίδης: Δεν θέλω να πάω στον Πόντο. Εκεί κρέμασαν τον πατέρα μου... |
του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Τον Ιούλιο του 2017 ξεκίνησε να χτίζεται ένα μνημείο στη Νέα Φιλαδέλφεια. Πρόκειται για το Κέντρο Μνήμης Αθλητισμού και Πολιτισμού «Αγιά Σοφιά», το οποίο η ποδοσφαιρική ομάδα της ΑΕΚ θα χρησιμοποιεί ως έδρα από το 2019, όποτε και αναμένεται να ολοκληρωθούν οι εργασίες κατασκευής του. 16 χρόνια μετά την κατεδάφιση του παλιού «Νίκος Γκούμας» η προσφυγική ομάδα θα αγωνιστεί ξανά στο χώρο που έχτισε την Ιστορία της, κατέκτησε τίτλους και δόξασε την Ελλάδα στην Ευρώπη με τις επιτυχίες της.
Πρόκειται για ένα μνημείο, γιατί σε αυτόν τον χώρο θα λειτουργούν δύο μουσεία, ένα της ομάδας και ένα του προσφυγικού ελληνισμού. Οι δε θύρες του γηπέδου δεν θα είναι αριθμημένες όπως τα σύγχρονα στάδια, αλλά θα πάρουν τα ονόματα πόλεων των Αλησμόνητων Πατρίδων της Ιωνίας, της Καππαδοκίας και του Πόντου. Δεν θα είναι δηλαδή απλά ένα γήπεδο, αλλά ένα μνημείο, το οποίο θα περιλαμβάνει την έδρα του Δικέφαλου αετού.
Η κατασκευή της «Αγιάς Σοφιάς» θα δέσει ακόμα περισσότερο την ΑΕΚ με τις ρίζες της, τους τόπους και τους ανθρώπους που άφησαν τα κόκκαλά τους πίσω, αλλά και αυτούς που γλίτωσαν τη γενοκτονία που υπέστη η ελληνική φυλή στην Ανατολή. Την Τετάρτη 20 Ιουνίου μία συγκινητική πρωτοβουλία του Συλλόγου Μικρασιατών και Κωνσταντινοπουλιτών «Ρίζες Χαλανδρίου» θα φορτίσει συναισθηματικά το χώρο.
Στην τελετή που θα διοργανωθεί, δύο επιζήσαντες της μικρασιατικής καταστροφής θα ρίξουν χώμα στα θεμέλια του κτιρίου. Ένας από τους δυο υπερεκατονταετείς πρόσφυγες πρώτης γενιάς είναι ο Σταυρίκος Παπαβραμίδης, με τον οποίο το newpost.gr συναντήθηκε σε προσφυγογειτονιά του Πειραιά και συνομίλησε μαζί του.
«Ήρθαμε το 1922 από την Τραπεζούντα», ήταν η πρώτη απάντηση στην ερώτηση «από που είσαι παππού» που του έθεσε το Newpost.gr. Ο Σταύρος Παπαβραμίδης ήρθε στην Ελλαδα 8 χρόνων και εν έτει 2018 είναι εδώ, ανάμεσά μας, διαυγής, ακμαίος, ορεξάτος και πάντα πρόθυμος να διηγηθεί την ιστορία του και να δώσει μαρτυρία για τις κακουχίες που έζησαν οι Έλληνες στις αρχές του 20ου αιώνα. Παρότι υπεραιωνόβιος ο χρόνος δεν κατάφερε να διαβάλλει τις... κυψελίδες της μνήμης του.
Ο Παπαβραμίδης έφυγε από την Τραπεζούντα με τη μητέρα και τα αδέρφια του. Με ενδιάμεσο σταθμό την Κωνσταντινούπολη έφτασαν μετά από ένα ταξίδι πολλών εβδομάδων, γεμάτο ταλαιπωρίες, στην Ελλάδα. Τους άφησαν στη Μακρόνησο κάτω από τον ήλιο. «Είμαι από τους πρώτους Μακρονησιώτες Έλληνες», αναφέρει και θυμάται την εποχή που έφτασε σανε εξόριστος τον Πειραιά.
Αμέσως μετά τους έστειλαν στο λοιμοκαθαρτήριο της Σαλαμίνας. Άλλωστε τότε υπήρχε το στερεότυπο, ότι ο πρόσφυγας κουβαλούσε όλες τις αρρώστιες του κόσμου. «Εμείς τους λέγαμε σφίγγες. Ήταν αγράμματοι άνθρωποι δεν ήξεραν», θυμάται ο παππούς Σταύρος, χωρίς ωστόσο να κρατά κακία για την κακή και συνάμα ρατσιστική μεταχείριση που δέχτηκαν από τους Ελλαδίτες που τους υποδέχτηκαν με την υπογραφή της συνθήκης για την ανταλλαγή πληθυσμών και τους αντιμετώπισαν ως ξενομερίτες, τουρκόσπορους και σαν αλλοεθνείς. Εκείνο το οποίο θυμάται και εξοργίζεται, ήταν ότι τους έψαχναν για λίρες. «Αυτό ήταν απαράδεκτο», λέει.
Η οικογένεια του Παπαβραμίδη ρίζωσε στον Πειραιά, όπου έρχονταν πρόσφυγες πριν ακόμα τη μικρασιατική καταστροφή. Θυμάται τον Πειραιά σαν χωράφια, πριν ακόμα γίνει το λιμάνι που βλέπουμε σήμερα. Ο ίδιος ήταν γνωστός σε όλους τους ρεμπέτες του λιμανιού. Μάλιστα σε παλαιότερες συνεντεύξεις του είχε μιλήσει με τα καλύτερα λόγια για τον Μάρκο Βαμβακάρη.
Εξάλλου προέρχεται και ο ίδιος από καλλιτεχνική οικογένεια. Ο αδερφός του, Νίκος, ήταν ξακουστός λυράρης και από τους σκαπανείς που διαμόρφωσαν την ποντιακή μουσική στον ελλαδικό χώρο.
Μάλιστα ένα τραγούδι του με τούρκικο στίχο τραγουδιέται σήμερα σε όλη την Τουρκία, μόνο που οι γείτονες αποφεύγουν τεχνηέντως να αποδίδουν τα copyrights στον Έλληνα δημιουργό, λόγω της καταγωγής του. Το συγκεκριμένο τραγούδι ενένπευσε τον ελληνόφωνο, από τον Όφι Τραπεζούντος, Τούρκο συγγραφέα, Ομέρ Ασάν, να γράψει το βιβλίο «Η κεμεντζέ του Νίκου».
Οι νεότερες γενιές των Ποντίων έχουν κατασκευάσει γέφυρες με την πατρίδα τους και τους ελληνόφωνους πληθυσμούς που παρέμειναν στο χώρο. Ο παππούς Σταύρος όμως δεν επιθυμεί να δει ξανά το μέρος που γεννήθηκε. «Δεν θέλω να πάω ποτέ. Εκεί κρέμασαν τον πατέρα μου», μας λέει και αρχίζει να διηγείται τη μαύρη ιστορία της οικογένειάς του, την οποία θα διαβάσετε στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης, στο Newpost.gr.
Ο Σταύρος Παπαβραμίδης ήταν κεντρικός ήρωας σε ντοκιμαντέρ με τίτλο «Σκιά στην ψυχή» του Θωμά Σιδέρη και του Μάριου Πολυζογόπουλου, το οποίο πήρε βραβείο στο Λονδίνο.