Το Πάσχα των Ποντίων και των Θρακών

Το Πάσχα των Ποντίων και των Θρακών 

του Διονύση Βοργιά

Κλίμα κατάνυξης επικρατεί στην Κομοτηνή, λόγω Μεγάλης Εβδομάδας, εν αναμονή της Ανάστασης. Οι χριστιανοί ορθόδοξοι ανά τον κόσμο και φέτος, τήρησαν τα έθιμα τους, προετοίμασαν εαυτούς για την Ανάσταση. Για το Πάσχα των Θρακών και των Ποντίων μιλούν στον "Χ" ο πρόεδρος του συλλόγου Θρακών Κομοτηνής Χρήστος Τζερνικούδης και η πρόεδρος του συλλόγου Ποντίων Θρυλορίου η Κερασούνα και το Γαρς Χρύσα Μαυρίδου.

Το Πάσχα των Θρακιωτών

Για το Πάσχα των Θρακών μάς ενημερώνει ο Χρήστος Τζερνικούδης. "Το Πάσχα για τους Θρακιώτες και για όλους τους Έλληνες είχε μια ξεχωριστή σημασία. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας δεν σήμαινε μόνο τα πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, αλλά συγχρόνως τα παθήματα, τις θυσίες και τους υπεράνθρωπους αγώνες για την Ανάσταση του Γένους. Γι' αυτό δημιουργήθηκε ένας διπλός συμβολισμός στα Πασχαλινά έθιμα του λαού μας. Μέσα στην εβδομάδα των παθών τα έθιμα και οι παραδόσεις του Πάσχα, βγαλμένα από τα βάθη του χρόνου και πλουτισμένα με στοιχεία από τις αλησμόνητες πατρίδες, αναβιώνουν στην Θράκη και γενικά στην ελληνική επαρχία τη στιγμή που στις μεγάλες πόλεις ξεθωριάζουν", διηγείται και καταγράφει μία - μία τις ημέρες μέχρι την Ανάσταση.

"Την Κυριακή της Τυρινής, παραμονή της Καθαρής Δευτέρας, οι μικρότεροι ζητούν συγχώρεση από τους μεγαλύτερους (...). Όλη την περίοδο της νηστείας παλιά όλοι νήστευαν και δεν πραγματοποιούνταν καμία κοινωνική εκδήλωση (γάμος, βάφτιση, γλέντια). Οι γυναίκες ασχολούνταν με το βάψιμο, τον καλλωπισμό και την καθαριότητα του σπιτιού", λέει και καταγράφει ότι "τα πασχαλινά έθιμα αρχίζουν το Σάββατο του Λαζάρου". Την Μεγάλη Τετάρτη γίνεται το ευχέλαιο στην εκκλησία και σε πολλά σπίτια. Την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές έβαφαν τα αυγά. Και συνέχιζαν να  βάφουν κάθε Πέμπτη μέχρι της Αναλήψεως. 

Την Μεγάλη Παρασκευή ο λαός μας συμμετέχει στο δράμα του Θεανθρώπου. "Ακόμη και σήμερα σε κάποια χωριά οι κάτοικοι δεν στρώνουν καν τραπέζι τη Μεγάλη Παρασκευή. Τρώνε ξηρά τροφή στο πόδι και οπωσδήποτε χωρίς λάδι. Κανείς δεν πρέπει να πιάσει στα χέρια του σφυρί ή βελόνι, γιατί θεωρείται μεγάλη αμαρτία. Στη Θράκη οι γυναίκες τα παλιά χρόνια ντύνονταν όλες στα μαύρα. Όλη τη μέρα οι γυναίκες φύλαγαν τον Επιτάφιο λέγοντας μοιρολόγια. Έγραφαν τα ονόματα ζωντανών και πεθαμένων που θα μνημόνευε ο παπάς. Κατά την ημέρα αυτή συνηθίζεται μικρά παιδιά να περνούν κάτω από τον επιτάφιο τρεις φορές σταυρωτά, για να είναι γερά. Τη μεταφορά του επιταφίου στο χωριό το βράδυ αναλάμβαναν κατά το έθιμο οι  νέοι του χωριού", προσθέτει μεταξύ πολλών άλλων καταγραφών και στοιχείων ο γνώστης της παράδοσης κος Τζερνικούδης. 

Ασφαλώς, σε όλη την χριστιανοσύνη "το Μ. Σάββατο είναι ημέρα αναμονής, όλοι περιμένουν με λαχτάρα το βράδυ της Ανάστασης ο ιερέας φωνάζει το «Χριστός Ανέστη!». Ένα από τα βασικότερα τελετουργικά στοιχεία της Ανάστασης είναι το αναστάσιμο Φως, με κορυφαία στιγμή την πρόσκληση του ιερέα «Δεύτε λάβετε Φως». Το Φως αυτό οι πιστοί το μεταφέρουν στα σπίτια τους. Θεωρούνταν καλοτυχία να μη σβήσει η λαμπάδα με το Άγιο Φως μέχρι να φτάσουν οι πιστοί στο σπίτι. Μπαίνοντας «σταυρώνουν» πρώτα το ανώφλι της εξώπορτας, ενώ παλαιότερα ανανέωναν και το φως του καντηλιού και μάλιστα προσπαθούσαν να το κρατήσουν αναμμένο όσο περισσότερες μέρες μπορούσαν χωρίς να σβήσει. Τέλος μετά την «Δεύτερη Ανάσταση» ακολουθεί λιτανεία των εικόνων και αρχίζει το ψήσιμο του οβελία με χορούς και τραγούδια. Στους Ασβεστάδες του Έβρου οι γυναίκες ξεκινούν το γλέντι με τον Πασχαλιάτικο Ταπεινό που χορεύεται μόνο εκείνη την ημέρα και μόνο σε αυτό το χωριό", καταλήγει ο κος Τζερνικούδης.

Το Πάσχα του Ποντιακού Ελληνισμού

Για το Πάσχα του Ποντιακού Ελληνισμού μεταφέρει αναμνήσεις και καταγραφές η Χρύσα Μαυρίδου. "Το Θρυλόριο και το φετινό Πάσχα το έζησε παραδοσιακά και ποντιακά. Όλα άρχισαν το Σάββατο του Λαζάρου, όταν οι φούρνοι στο Θρυλόριο από το πρωί έψησαν «κερκέλια», το παραδοσιακό ποντιακό κουλούρι, που οι Πόντιες νοικοκυρές το ετοιμάζουν μόνο την ημέρα αυτή για να το δώσουν στα παιδιά που θα ψάλλουν την Κυριακή των Βαΐων", διηγείται και μεταφέρει δύο εκδοχές για το έθιμα, της κας Μάγδας Σαπρανίδου και της κας Αννούκας Παπαδοπούλου. "Η συνταγή είναι απλή. Οι νοικοκυρές ετοιμάζουν το ζυμάρι από αλεύρι, νερό, αλάτι και προζύμι και το σκεπάζουν καλά για να φουσκώσει. Αφού φουσκώσει, με επιδέξιες κινήσεις φτιάχνουν ένα κουλούρι στρογγυλό, αφήνοντας ένα κενό στο κέντρο. Έτσι πλάθουν τα κερκέλια τα οποία πρέπει να ψηθούν στο φούρνο που  έχει κάψει", συνεχίζει, εξηγώντας ότι και φέτος "η μοσχοβολιά από τα κερκέλια ξεχύθηκε σ' όλο το χωριό.

Με δυσκολία αντιστάθηκαν μικροί και μεγάλοι στον πειρασμό να τα δοκιμάσουν, είχαν όμως ετοιμαστεί για την επόμενη ημέρα, την Κυριακή των Βαΐων, όπου τα παιδιά ψάλουν τα κάλαντα". Πράγματι την Κυριακή των Βαΐων μετά τη λειτουργία, τα παιδιά έψαλαν τα κάλαντα στο χωριό. Προηγούμενα, πήραν από την εκκλησία βάγια και στόλισαν τα καλαθάκια τους, μέσα στα οποία έβαλαν τα αυγά, τις καραμέλες και όλες τις λιχουδιές που τους έδωσε ο κόσμος. Οι φωνές των παιδιών γέμισαν το χωριό: Βάι βάι το βαί, τρώγω ψάρι και χαψί, και τ’ απάν’ την Κερεκή, τρώγω το κόκκινον ωβόν. Θεία θεία να το κερκέλ’ και δώσ’με το κόκκινο τ’ ωβό.

Εκτός από το παραπάνω έθιμο, στο Θρυλόριο τηρήθηκαν και τα υπόλοιπα έθιμα, όπως μας λέει η πρόεδρος. Έτσι την Μεγάλη Τετάρτη οι νοικοκυρές εκτός από το ζυμάρι που πήγαν στην εκκλησία, έβαλαν σε ένα σακουλάκι αυγά, σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι και γενικότερα ότι παράγουν, λίγο αλάτι και τα τοποθετούν μέχρι την Ανάσταση μπροστά στο τέμπλο της εκκλησίας, κάτω από την εικόνα του Χριστού και της Παναγίας. Για να ευλογήσει ο Θεός τη σοδειά, και το αλάτι που το χρησιμοποιούν για να διώχνουν το φόβο και το μάτι. Την Μεγάλη Πέμπτη έβαψαν τα αυγά και έκαναν κουλούρια. Το βράδυ τα ελεύθερα κορίτσια στόλισαν τον επιτάφιο και ξημέρωσαν τον Κύριο. Την Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει η συνήθεια να πλένουν το κεφάλι τους για να μην πονάει όλο το χρόνο, ενώ όλοι περνούν κάτω από τον επιτάφιο σταυρωτά τρεις φορές. 

Το βράδυ ομάδες γυναικών και αντρών θα ψάλουν τα εγκώμια και ο επιτάφιος θα γυρίσει το χωριό με τους άνδρες να τον σηκώνουν στα χέρια. Μπροστά από τα σπίτια που περνάει ο επιτάφιος, οι νοικοκυρές βγάζουν μια εικόνα και την αναμμένη καντήλα τους. Το Μεγάλο Σάββατο παίρνουν στην εκκλησία και ένα αυγό και μετά το Χριστός Ανέστη αρχίζουν το τσούγκρισμα που κρατάει τρεις ημέρες. Την πρώτη τσουγκρίζουν «α σο μυτίν», τη δεύτερη «α σον κώλον» και την τρίτη «α σην κοιλία», διηγείται η κα Μαυρίδου.

Και κάπως έτσι, το Θρυλόριο θα φτάσει και φέτος στις καθιερωμένες πλέον "Αυγομαχίες" που εδώ και πάρα πολλά χρόνια αναβιώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων Θρυλορίου "Η Κερασούντα και το Γαρς" κάθε πρώτη μέρα του Πάσχα. Το έθιμο θα έχουμε την ευκαιρία να καταγράψουμε και φέτος!

Πηγή: Χρόνος