 |
| Η συμβολή της Ποντιακής διαλέκτου στην εξάπλωση του Ισλάμ στην Ανατολή |
Καθηλωτικός και διαφωτιστικός αναφορικά με τους Έλληνες μουσουλμάνους του Πόντου και την συνεισφορά τους στη διαλεκτική σχέση του Ελληνισμού με το Ισλάμ, ήταν ο συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής Βαχίτ Τουρσούν, γεννημένος ελληνόφωνος μουσουλμάνος στον Πόντο, μιλώντας στο 2ο Διεθνές Συνέδριο Πολιτισμικής Κληρονομιάς, με θέμα «Ελληνισμός και Ισλαμικός Πολιτισμός. Οι θετικές πτυχές της αλληλεπίδρασης και οι προοπτικές της», που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), υπό την αιγίδα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.
Ελληνικές λέξεις στο Κοράνι
Μιλώντας για τη συμβολή της Ποντιακής διαλέκτου στην εξάπλωση του Ισλάμ στην Ανατολή, ο κ. Τουρσούν εξήγησε ότι, «εγώ έχω σπουδάσει θεολογία. Έχω μάθει αρκετά πράγματα από το Κοράνι».
Γνωρίζοντας «αραβικά και νέα ελληνικά πλέον, ξέροντας και τα Ποντιακά, μαθαίνοντας το Κοράνι με τα ποντιακά, έχω παρατηρήσει κάποιες λέξεις σαν να είναι συνεταιρικές λέξεις» είπε και ανέφερε πολλά παραδείγματα ελληνικών λέξεων μέσα στο ιερό βιβλίο του Ισλάμ, οι οποίες πιθανότατα υιοθετήθηκαν από τους Άραβες τους προηγούμενους αιώνες, κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, λόγω της συνύπαρξής τους με τους Έλληνες στη Μέση Ανατολή.
Εξισλαμισμένοι Έλληνες
«Εκτός αυτού», συνέχισε ο κ. Τουρσούν, στην Ανατολή, αρκετοί Έλληνες εξισλαμίστηκαν, έμαθαν το Κοράνι, έγιναν χοτζάδες και σκορπίστηκαν σε όλη την Ανατολή.
Αυτοί οι άνθρωποι στην αρχή αφού, η μητρική τους γλώσσα ήταν τα ελληνικά, έμαθαν το Κοράνι με τη μητρική τους γλώσσα όπως και τελευταία που γεννήθηκα εγώ το 1966, το 1971-72 τελείωσα το δημοτικό και μετά άρχισα να σπουδάζω θεολογία.
Σπούδασα τη θεολογία περισσότερο με τη μητρική μου γλώσσα.
(…) Διάβαζαν δηλαδή το Κοράνι και μετά στα ποντιακά μας εξηγούσαν τι θα πει γιατί αλλιώς στα τουρκικά δεν μπορούσαμε να ξέρουμε καλά το τι θα πει η λέξη ή η φράση μέσα στο Κοράνι.
Οπότε με τα ποντιακά, που ήξεραν πάρα πολύ καλά με αυτή τη γλώσσα, προσπαθούσαμε να καταλαβαίνουμε και με αυτή τη γλώσσα προσπαθούσαν και οι δάσκαλοι να μας δώσουν να καταλάβουμε το Κοράνι. Οπότε έτσι και έζησαν και μπόρεσαν να κρατηθούν και τα Ρωμέικα (σ.σ. ποντιακή διάλεκτος) φυσικά αλλά ως ποντιακή γλώσσα έχει συμβάλλει αρκετά.
Παράδειγμα το 1888 στο χωριό μου που είναι η Ότσενα υπήρξε ένα θεολογικό σχολείο στο οποίο υπήρξαν εξήντα μαθητές. Αρκετοί από αυτούς έγιναν χοτζάδες και σκορπίστηκαν σε ολόκληρη την Ανατολή για να ασκούν το χοτζαλίκι τους και να μάθουν τη θρησκεία. Όταν σκέφτεσαι σε όλη την Όφη που πριν τον εξισλαμισμό στα χωριά της Όφη υπήρξαν αρκετά θεολογικά σχολεία από τα οποία έβγαιναν παπάδες και σκορπίζονταν σε όλη την Ανατολή, μετά τον εξισλαμισμό άρχισαν να βγάζουν χοτζάδες και να τους στέλνουν σε όλη την Ανατολή. Αυτοί λοιπόν οι χοτζάδες έμαθαν τη θρησκεία με τα Ρωμέικα.
Για παράδειγμα ο τελευταίος που είχαμε ήταν ένα χωριό κάτω από εμάς ο Σουλεϊμάν Σεΐντ Γεντικλί, ο οποίος ήταν και εκείνος χότζας και βγήκε για διακήρυξη στην Ανατολή γιατί όλοι οι χοτζάδες όταν τελείωναν, όταν έπαιρναν το απολυτήριο από τη σχολή, έπρεπε να πάνε σε όλη την Ανατολή να περπατάνε, να δώσουν κάποια μαθήματα και έτσι να μαζεύουν λεφτά να γυρίσουν πίσω.
Αυτό το τελευταίο σαν ανέκδοτο ακούγεται.
Πάει αυτός ο άνθρωπος και περνάει από το Αϊβαλί, στο Αϊβαλί υπήρξε ένας άλλος Οφής που ήταν παπάς τότε το Αϊβαλί είχε κατά 80% με 90% χριστιανούς και κατά 10% με 15% μουσουλμάνους. Δεν έβγαλε πολλά λεφτά ο Γεντικλί. Τον βρήκε ο παπάς που ήταν και εκείνος Οφής, δηλαδή πατριώτες. Του είπε έλα να σου δώσω την Κυριακή την εκκλησία και να μιλάς για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όντως του παραχώρησε την εκκλησία, πήγε εκεί και μίλησε με την μητρική του γλώσσα με τα ποντιακά για τα ανθρώπινα δικαιώματα και όταν βγήκε έξω τον βρήκε στην αυλή μία γυναίκα και του είπε ότι “μα για σένα λένε ότι είσαι μουσουλμάνος. Μα στραβός είναι; Τι μουσουλμάνος είσαι εσύ; Αυτά που είπες είναι ίδια με αυτά που ξέρουμε στον χριστιανισμό. Είσαι καλύτερος χριστιανός και από εμάς”. Φυσικά δεν της είπε τίποτα για να μην της χαλάσει το χατίρι.
Δηλαδή θέλω να πω ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έχουν σπουδάσει στα σχολεία το Ισλάμ, όλοι αυτοί σκορπίστηκαν στην Ανατολή και έμαθαν το Κοράνι με την πιο σωστή προφορά στην ουσία γιατί οι Τούρκοι δεν μπορούν να προφέρουν λόγω της ιδιότητας της γλώσσας να προφέρουν το Κοράνι τόσο καλά γιατί δεν έχουν το “δι” το “χρι”, οπότε αρκετά γράμματα δεν μπορούν να τα προφέρουν σωστά αλλά εμείς μπορούσαμε λόγω της δικής μας γλώσσας.
Παράδειγμα (σ.σ. κάνοντας αναφορά σε αραβική λέξη με δ) το “δι” έχει το “δ”, οι Τούρκοι δεν θα μπορούσαν να το προφέρουν ποτέ έτσι θα το λέγανε με “ζ”.
Υπάρχουν αρκετές τέτοιες περιπτώσεις τέλος πάντων, θέλω να πω ότι με την καλύτερη προφορά έχει γίνει εκμάθηση του Κορανίου σε όλη την Ανατολή από τους εξισλαμισμένους Έλληνες του Πόντου.
Οπότε έτσι, με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι έχει συμβάλλει αρκετά και στην εκμάθηση και στη σωστή προφορά η Ρωμέικη γλώσσα, τα ελληνικά που μιλούνται σήμερα στον Πόντο», κατέληξε ο κ. Τουρσούν.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη σημείο αυτό είχε η ερώτηση και παρέμβαση της Ελένης Κονδύλη, καθηγήτριας Αραβολογίας του ΕΚΠΑ, η οποία επαλήθευσε «πραγματικά αυτό που λέει (ο κ. Τουρσούν) για την προφορά σχετικά με τα τουρκικά γιατί έχω στο σπίτι μου πολλά Κοράνια τα οποία είναι αραβικά από τη μία μεριά και ελληνικά από την άλλη, όπου όμως έχει επέμβει κάποιος στο σχολιασμό φανερώνεται ότι γνωρίζει μόνο τουρκικά γιατί μεταφέρει τις αραβικές λέξεις με τελείως διαφορετική προφορά και από αυτά που μας αναφέρθηκε και ο κ. Τουρσούν και από την προσωπική μου γνώση», είπε και ρώτησε τον ομιλητή σε ποια γλώσσα προσεύχονται οι Έλληνες μουσουλμάνοι του Πόντου.
Όπως σας έχω πει, την προσευχή την κάνουμε στα ελληνικά. Όταν λειτουργούμε το κάνουμε στα αραβικά.
Όταν προσευχόμαστε, όταν δηλαδή ζητάμε κάτι από τον Θεό φυσικά αυτό το κάνουμε καλύτερα στη δική μας μητρική γλώσσα για να μπορούμε να συνεννοηθούμε με τον Θεό και να ζητάμε από Αυτόν.
Δεν μπορούμε να το κάνουμε λοιπόν στα αραβικά, κάποιοι το κάνουν λόγω του ότι ήταν γραμμένο στα αραβικά και δεν καταλαβαίνουν ούτε τι θέλουν με αυτό απλά επειδή το έμαθαν απ'έξω και το λένε.
Μέσα το τι λέει το Γράμμα δεν ξέρουν, υπάρχουν δηλαδή πολλές τέτοιες περιπτώσεις αλλά περισσότερο ο κόσμος παρακαλεί τον Θεό μέσω της δικής του μητρικής γλώσσας που ξέρει καλύτερα», εξήγησε ο Βαχίτ Τουρσούν και πρόσθεσε για την ελληνική και τουρκική προφορά των αραβικών:
Όντως η δική μας ήταν πάρα πολύ καλή, γι’ αυτό και τους χρησιμοποιούσαν για την εκμάθηση του Κορανίου στα παιδιά.
Οπότε δεν μπορούσαν να πάνε να βρουν τον Άραβα, να τον φέρουν εκεί και να του μάθουνε και τουρκικά να κάνει την εκμάθηση.
Εμείς ήμασταν ήδη έτοιμοι. Άλλωστε αυτή η ιστορία δεν ξεκίνησε μέσα στην Τούρκικη Δημοκρατία, ξεκίνησε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Και ο εξισλαμισμός και το να βγουν χοτζάδες από την περιοχή και να τους σκορπίζουν σε ολόκληρη την Ανατολή, οπότε εμείς πάντα ήμασταν έτοιμοι από παλιά.
Οπότε προφέραμε και διαβάζαμε με τον καλύτερο τρόπο, ίσως καλύτερα και από τους Άραβες στην προφορά του Κορανίου και έτσι μάθαιναν τα παιδιά το Κοράνι πιο σωστά και πιο καλά.
Είναι η συμβολή της Ρωμέικης γλώσσας. Αυτό ήθελα σήμερα να έρθω να σας πω αλλιώς δεν είμαι ούτε ιστορικός, δεν ξέρω και πολλά. Απλά είδατε τις λέξεις που έχουν περάσει από τα ελληνικά στα αραβικά, δεν τα ξέρει κανείς αυτά στην ουσία».
Ιδιαίτερο Ποντιακό Ισλάμ
«Μπορούμε να μιλάμε για ιδιαίτερο Ποντιακό τοπικό Ισλάμ, και αν υπάρχει μπορούμε να το διακρίνουμε από το σύγχρονο, αυτό που βλέπουμε στις μέρες μας, το τουρκικό Σουνητικό Ισλάμ που είναι σε μία κεντρική γραμμή. Δηλαδή είναι πιο “κοντά στους Έλληνες” με τη σχέση που είχαν οι Έλληνες με τους Άραβες στο παρελθόν; Είναι πιο κοντά στις πηγές του Ισλάμ; Θα μπορούσε να πει κανείς τις πραγματικές πηγές του Ισλάμ; Τι ακριβώς συμβαίνει;», ρώτησε τον ομιλητή ο συντονιστής της συζήτησης, δημοσιογράφος Γιώργος Γεωργιάδης της ΕΡΤ3.
«Φυσικά ναι, πάνω σε αυτό μπορώ να πω ένα πράγμα», απάντησε ο Βαχίτ Τουρσούν. Η κάθε θρησκεία κατά κάποιο τρόπο έχει εμφανιστεί για να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο.
Αλλά η κάθε θρησκεία αν είναι μέσα σε έναν καθυστερημένο λαό, η θρησκεία είναι κακή θρησκεία όσο και καλά γραμμένη να είναι. Μία πολύ κακογραμμένη θρησκεία είναι μία απλή θρησκεία σε έναν πολιτισμένο λαό, μετατρέπεται σε πολύ καλή θρησκεία.
Και το Ισλάμ σε εμάς έτσι έχει γίνει. Εμείς παλιά είμασταν πολύ πιο ελεύθεροι από σήμερα.
Καταρχήν είχαμε την “εργατία”. Στην “εργατία” μαζεύονταν κοπέλες, παιδιά, άνδρες, γυναίκες και χόρευαν μαζί, έλεγαν ανέκδοτα και γελούσαν μαζί, συζητούσαν για ώρες και μεσάνυχτα γύριζαν πίσω, ίσως και καμία φορά το πρωί. Δεν ήταν αμαρτία, δεν το θεωρούσαν αμαρτία. Στα φεστιβάλ και στα πανηγύρια που έκαναν, δεν υπήρχε να χωρίζονται οι άντρες από εδώ και οι γυναίκες από εκεί για να χορέψουν. Δηλαδή χόρευαν όλοι μαζί.
Δηλαδή όπως ζείτε εσείς εδώ πέρα με τον Χριστιανισμό, το πόσο ελευθερία έχετε, για το σήμερα μιλάω, γιατί και εσείς παλιά είχατε κάποιες απαγορεύσεις. Αλλά σήμερα, όπως ασκείται ο Χριστιανισμός και έχετε την ελευθερία σας, εμείς το είχαμε πριν πενήντα χρόνια, πριν σαράντα χρόνια, πριν είκοσι χρόνια.
Αλλά σιγά σιγά όμως όσο πάει, επικρατεί ο συντηρητισμός. Άργησε να έρθει αυτό, σαν τους Πέρσες ή τους Δανούς σήμερα, ή σαν τους Άραβες της Αραβίας.
Από που έχει φτάσει στο χωριό μας ο “φερετζές” δεν ξέρω, παλιά δεν υπήρχε κάτι τέτοιο. Εμείς δεν ακούσαμε ποτέ ο ένας να σκοτώνει τον άλλον, ούτε κλέφτες υπήρχαν πολλοί γιατί στο χωριό δεν έχει κανένας τίποτα για να το κλέψει ο άλλος. Όταν πέθαινε κάποιος, εμάς για ένα, δύο, τρεις μήνες δεν μας έφευγε από το μυαλό. Τόσο πολύ επηρεαζόμασταν, ούτε καν δεν ξέραμε για το ο ένας να σκοτώνει τον άλλον. Τώρα με την τηλεόραση, ο κόσμος πλέον τα έχει συνηθίσει, είναι νορμάλ το “σκοτώθηκαν πέντε, δέκα δεν μας ενδιαφέρει”.
Θέλω να πω δηλαδή, ότι εμείς παλιά το Ισλάμ, το διαμορφώσαμε το έκαναν τόσο καλό που ήμασταν μία χαρά. Ορίστε μία θρησκεία πάρα πολύ καλή.
Τώρα λοιπόν, αν πάρεις αυτή τη θρησκεία και τη δώσεις σε έναν Σύρο, έναν πολύ καθυστερημένο, αδιάβαστο, αναλφάβητο και δεν έχει σχέση μόνο με το αλφάβητο. Έχει σχέση και με τον πολιτισμό. Γιατί εμείς είχαμε πολιτισμό από πίσω μας, που μας έμεινε από τους προγόνους μας. Στη Συρία αυτός που δεν είχε ούτε από τον πατέρα του, ούτε από τον παππού του, ούτε από κανέναν από τη γειτονιά, στα δικά του χέρια το Ισλάμ έχει μετατραπεί σε ISIS. Δηλαδή φυσικά και μέσα στην Ανατολή υπάρχουν περιοχές όπως η Konya για παράδειγμα που είναι λίγο μετριοπαθής. Άμα πας πιο ανατολικά ή βορειοανατολικά ή στο Erzurum, σε αυτά τα μέρη, θα βρεις πολύ σκληρό Ισλάμ εκεί. Ξεκινώντας από τη Bayburt ακόμα, και από τα δικά μας χωριά και μετά εκεί το Ισλάμ είναι πολύ σκληρό με όλους τους Νόμους που περιέχει.
Ερμηνεύεται ανάλογα με τον πολιτισμό που έχει ο καθένας.
Επιμέλεια: Χαρά Μανίκα
Πηγή: Tribune