 |
| Συνάντηση με τους απογόνους του εθνομάρτυρα δημοσιογράφου Νίκου Καπετανίδη, Σοφία και Κώστα Καπετανίδη |
του Νίκου Ασλανίδη
«Θα μάθετε από τους ολίγους που θα περισωθούν ότι μήτε το θάρρος, μήτε η ψυχραιμία με εγκατέλειψαν ως την τελευταία μου στιγμή… Εντούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα… Τέτοιος θάνατος σαν το δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος… Γι’ αυτό μη λυπηθείτε… Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κάνεις πεθαίνει…».
Αυτά έγραψε στην τελευταία του επιστολή ο εθνομάρτυρας Νίκος Καπετανίδης, μια μέρα πριν τον τραγικό θάνατό του.
Ήταν 21 Σεπτεμβρίου του 1921 όταν ο μαχητικός δημοσιογράφος Νίκος Καπετανίδης οδηγούνταν στην αγχόνη, στην πλατεία της Αμάσειας. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν: «Ζήτω η Ελλάς»…
Ο νεοσύστατος σύλλογος δράσης Νίκος Καπετανίδης, αποφάσισε να στήσει το άγαλμα του στο μητροπολιτικό πάρκο Παύλου Μελά, ακριβώς 100 χρόνια μετά… Παρόντες ήταν και οι απόγονοί του Σοφία και Κώστας Καπετανίδης…
Πως αισθανθήκατε όταν είδατε το άγαλμα του Νίκου Καπετανίδη στο μητροπολιτικό πάρκο του Παύλου Μελά;
Σοφία: Είμαι πολύ συγκινημένη, υπερήφανη, δικαιωμένη και βαθιά ευγνώμων για την κατασκευή και τοποθέτηση του αγάλματος του Νίκου Καπετανίδη στο πάρκο Παύλου Μελά. Είναι ένας πολύ όμορφος χώρος και με την ανάπλαση που πρόκειται να γίνει πιστεύω θα είναι ένα στολίδι για την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Ήταν μια μεγάλη αναγνώριση και δικαίωση στο πρόσωπο του Νίκου Καπετανίδη για τον αγώνα που έδωσε και για τα πιστεύω του για τα οποία θυσιάστηκε.
Σκεφτόμουν πόσο περήφανος αλλά και δικαιωμένος θα ήταν ο παππούς μου Κώστας Καπετανίδης, (αδελφός του Νίκου), αλλά και ο πατέρας μου Νίκος αν έβλεπαν αυτή την αναγνώριση! Είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που έχει δώσει τη ζωή του για έναν σκοπό να δικαιώνεται (έστω και μετά από τόσα χρόνια) και ελπίζω να έχουν παρόμοια αναγνώριση και άλλα θύματα της Γενοκτονίας.
Τα χρήματα για αυτό το άγαλμα δόθηκαν κυρίως από ομογενείς. Πως είδατε αυτή τη χειρονομία τους;
Σοφία: Θα ήθελα να ευχαριστήσω μέσα από τα βάθη της καρδιάς μου, τους ομογενείς μας για την τόσο πολύτιμη βοήθεια τους για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης. Αυτοί οι άνθρωποι είναι τόσο μακριά αλλά στην ουσία ίσως πολύ πιο κοντά από εμάς, στην πατρίδα τους, στην ιστορία της και στους ήρωες της. Είναι ενωμένοι μεταξύ τους και κρατάνε τόσο βαθιά μέσα τους την ιστορία τους ώστε αυτό να μην σβήνει και να περνάει από γενιά σε γενιά και μόνο ένα πολύ μεγάλο μπράβο τους αξίζει! Ήταν μεγάλη μας τιμή όλο αυτό που έκαναν για εμάς, ως οικογένεια Καπετανίδη και πραγματικά ήταν απίστευτη η χαρά μας που τίμησαν και αυτοί με την παρουσία τους τον Νίκο Καπετανίδη.
Συμπληρώθηκε ένας αιώνας από την ημέρα της θυσίας του Νίκου Καπετανίδη. Δυστυχώς όμως οι περισσότεροι νεοέλληνες αγνοούν την ιστορία του. Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για τη ζωή του;
Κώστας: Ο Νίκος γεννήθηκε το 1889 στο Ρίζιο και έζησε στην Τραπεζούντα όλη την ζωή του. Φοίτησε στο περίφημο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Φροντιστηρίου και αποφοίτησε το 1907. Ως μαθητής ήταν μέτριος αλλά ήταν ο καλύτερος στην έκθεση και του άρεσε πολύ η λογοτεχνία. Αυτό τον οδήγησε από την τελευταία τάξη του Γυμνασίου να γράφει χρονογραφήματα και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες της Τραπεζούντας. Το 1910, ο Κτενίδης με την αμέριστη συμπαράσταση του Νίκου, θα εκδώσει το 15νθήμερο φιλολογικό και λαογραφικό περιοδικό «Επιθεώρησις», στο οποίο τα περισσότερα κείμενα τα γράφουν οι δύο τους. Ο Νίκος θα είναι επισήμως ο αρχισυντάκτης του περιοδικού, με το ψευδώνυμο «Σπύρος Φωτεινός».
Το 1912 ο Νίκος εκδίδει την πρώτη σειρά «Διηγημάτων» του, η οποία δυστυχώς έμελλε να είναι και η μόνη, λόγω της επεισοδιακής και σύντομης ζωής του. Την υπέγραψε με το ίδιο ψευδώνυμο «Σπύρος Φωτεινός», ενώ τη σειρά προλογίζει ο γνωστός Πόντιος λογοτέχνης της εποχής Γιάννης Κανονίδης από την Ανάπα της Ρωσίας.
Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου τον καλούν να καταταχθεί στο τουρκικό στρατό. Επειδή οι συνθήκες είναι άθλιες θα λιποτακτήσει και θα κρυφτεί (έως την άφιξη των Ρώσων) στη μονή Θεοσκέπαστου. Τότε (1916) θα εκδώσει την εβδομαδιαία εφημερίδα «Σάλπιγγα». Μέσα από τις σελίδες της ο Νίκος γράφει για τις αναγεννημένες ελπίδες ανεξαρτησίας του Πόντου αλλά και τη λαχτάρα του για την ένωση με την Ελλάδα. Δυστυχώς, από αυτήν την εφημερίδα δεν έχουν διασωθεί αντίτυπα. Με την επάνοδο των Τούρκων (2/1918) θα κλείσει την «Σάλπιγγα», γιατί διεξάγονται εναντίον του (και άλλων πατριωτών Ποντίων) έρευνα από τις τουρκικές αρχές για φιλελληνική προπαγάνδα μέσω της εφημερίδας.
Έτσι, 27 Οκτωβρίου 1918 γεννιέται η «Εποχή». Το χαράκωμα από το οποίο, για τα λιγοστά εναπομείναντα χρόνια του, θα δώσει το δικό του αγώνα. Τον αγώνα για την ενημέρωση των συμπολιτών του, αλλά και την αποκάλυψη της αλήθειας σχετικά με τον κατατρεγμό του ελληνικού στοιχείου.
Η βασική πλευρά της αρθρογραφίας του είναι ο εθνικός αγώνας του για την απελευθέρωση από τους Τούρκους και την «...απ' ευθείας Ένωση του Πόντου με την Ελλάδα...» όπως βροντοφώναξε στο δικαστήριο της Αμάσειας, ενώ απέναντί του έβλεπε την κρεμάλα που τον περίμενε.
Η δεύτερη πλευρά του είναι του Έλληνα δημοσιογράφου που αρνήθηκε την λογοκρισία και πέθανε για τα πιστεύω του. Και πραγματικά δεν υπάρχουν πολλοί Έλληνες δημοσιογράφοι που θυσιάστηκαν για την ελεύθερη δημοσιογραφία.
Η τρίτη είναι τo παιδαγωγικό και πολιτικό του όραμα. Ο Νίκος πίστευε ότι μόνο μέσω μιας προοδευτικής και ουσιαστικής παιδείας θα μπορέσουν να «...ευρεθούν οι ωραίοι στο σώμα και ωραίοι στην ψυχή Νέοι, να γίνουν οι κήρυκες της λαϊκής αποσκλάβωσης και οι πρόδρομοι μιας εθνικής και κοινωνικής ωριμότητας του ανατολικού Ελληνισμού...» (άρθρο «Το Λαϊκό Ξύπνημα», 22/9/1920). Αυτή την πλευρά του την έχει αναδείξει ο καθηγητής της Γενοκτονίας Κώστας Φωτιάδης.
Η τέταρτη διάσταση είναι οι προοδευτικές απόψεις του για το κοινωνικό ζήτημα. Υπερασπιζόταν με πάθος τον φτωχό και απλό λαό έναντι του κεφαλαίου, είτε επρόκειτο για το τουρκικό είτε για το ελληνικό κεφάλαιο. Έγραψε βίαια εναντίον των πλούσιων Ελλήνων που δεν έδιναν μέρος του ιδιωτικού τους πλούτου για την ανακούφιση των προσφύγων συμπατριωτών τους. Ενάντια στους εργοδότες που έδιναν μισθούς πείνας στους υπαλλήλους τους, ενώ βροντοφώναξε στους εφόρους των ελληνικών σχολείων: «...Ψηφίσατε ικανοποιητικά ποσά. να φανέ να χορτάσουν και να μην ψωμοζητούν και να μην δανείζονται και να μην εκτίθονται στην εντροπήν οι δάσκαλοι...».
Φυσικά όλα αυτά τον έκαναν εχθρό του καθεστώτος του Κεμάλ και όταν αποφασίστηκε η ανοικτή πλέον γενοκτονία, ανάμεσα στους πρώτους που συνελήφθησαν ήταν και ο Νίκος. Όπως γράφει στην οικογένεια του «…Να κατηγορηθούμε ως επαναστάτες και να γίνη ο αλύπητος θερισμός των επιστημόνων, των μορφωμένων, των διανοούμενων… Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μας είναι ωραίος, δοξασμένος… Γι' αυτό μη λυπηθείτε… Εσύ, μανούλα μου, εκαρτέρησον. Ετίμησα τα στήθια σου και το όνομά σου με τον θάνατό μου… Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας … Θαρρείτε και καρτερείτε… Μια φορά κανείς πεθαίνει…».
Η ποινή που του επιβλήθηκε, ήταν φυσικά θάνατος με απαγχονισμό. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1921 το πρωί ο Νίκος με τους υπόλοιπους Τραπεζούντιους οδηγήθηκε στην αγχόνη. Η τελευταία κραυγή του όταν ανέβηκε στο ικρίωμα, ήταν: «ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ!».
Ευτυχώς μας έμεινε η «ΕΠΟΧΗ» που διέσωσε ο πάππους μου Κώστας, η οποία ήταν την πνευματική κληρονομιά και παρακαταθήκη του στην Ιστορία του Πόντου : «…Ενθυμούμαι και την "Εποχή". Μου φαίνεται πάντοτε πως ήταν ωσάν πρόδρομος στην πνευματική αναγέννηση του τόπου μας…» έγραψε στο τελευταίο γράμμα του…
Έναν αιώνα μετά, το βαθύ κράτος της Τουρκίας συνεχίζει να προκαλεί. Πως θα έπρεπε να αντιδράσει η Ελλάδα;
Κώστας: Αλίμονο οι δύο λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν! Καμία μάνα δεν πρέπει να χάσει το παιδί της σε ένα ανόητο πόλεμο. Ο μόνος δρόμος των δύο γειτονικών λαών είναι ο δρόμος της ειρηνικής συνύπαρξης και του αλληλοσεβασμού. Όμως όλοι ξέρουμε τα προβλήματα τα δημιουργεί το βαθύ κράτος της Τουρκίας και η έλλειψη πραγματικής δημοκρατίας στο γειτονικό κράτος. Ευτυχώς η ελληνική απάντηση είναι της ήρεμης δύναμης που δεν ζητάει τίποτα αλλά δεν παραχωρεί και τίποτα. Θεωρώ ότι αργά ή γρήγορα η γειτονική χώρα θα βαδίσει στον δρόμο της πλήρους δημοκρατίας και έτσι θα λυθούν τα όποια προβλήματα.
Σκέφτεστε να επισκεφθείτε την Τραπεζούντα όπου έδρασε ο Νίκος Καπετανίδης;
Σοφία: Θα θέλαμε πολύ να πάμε για να δούμε για ιστορικούς λόγους τα μέρη που έζησε και πέθανε ο Νίκος Καπετανίδης, αλλά οι πρόσφατες απαγορεύσεις εισόδου σε Πόντιους συμπατριώτες μας, μας κάνουν να αναβάλουμε την επίσκεψη μας για άλλους καταλληλότερους καιρούς.
Στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε πρόσφατα ο σύλλογος δράσης του Νίκου Καπετανίδη. Θα συμμετέχετε σε αυτόν τον σύλλογο;
Κώστας: Ήδη είχαμε μια πρώτη συνεργασία για την προετοιμασία των εκδηλώσεων και θέλω πραγματικά να ευχαριστήσω όλα τα μέλη του συλλόγου για την σημαντική προσφορά τους στην πραγματικά άρτια εκδήλωση. Θα είναι πραγματική χαρά μου να βοηθήσω σε ότι και όσο μου ζητηθεί από τον σύλλογο αυτό, που φέρει το όνομα της οικογένειάς μου.
Τι άλλο σκέφτεστε να κάνετε για να γίνει γνωστό το έργο και η θυσία του Νίκου Καπετανίδη.
Κώστας: Ακολουθώντας την επιθυμία του παππού μου Κώστα - αδελφού του Νίκου- το 2018 εξέδωσα το πρώτο μου βιβλίο «Νίκος Καπετανίδης, ο ηρωϊκός δημοσιογράφος του Πόντου» (εκδόσεις Ινφογνώμων), το οποίο αποτελούσε μια ιστορική βιογραφία της ζωής του Νίκου Καπετανίδη , με αναφορές στα σημαντικότερα άρθρα του στην εφημερίδα του.
Τώρα πολύ πιο ώριμος, μετά από δεκαετή ενασχόληση και μελέτη, σκοπεύω στο τέλος του χρόνου να εκδώσω το δεύτερο βιβλίο μου, με σκοπό να παρουσιάσω στον αναγνώστη τη πολυδιάστατη προσωπικότητα και τις εθνικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες του σπουδαίου αυτού άνδρα, ίσως ο σπουδαιότερος πολιτικός και παιδαγωγός του Πόντου σύμφωνα με τον καθηγητή Κώστα Φωτιάδη. Ο Νίκος Καπετανίδης είχε ριζοσπαστικά προοδευτικές απόψεις στα εθνικά , κοινωνικά και εκπαιδευτικά ζητήματα της εποχής του και πρόλαβε στα λίγα χρόνια της ζωής του να βάλει την ανεξίτηλη σφραγίδα του στην ιστορία του Ελληνισμού του Πόντου.
Μια βδομάδα μετά τα εγκαίνια άγνωστοι βάνδαλοι προκάλεσαν ζημιές στο μνημείο του Νίκου Καπετανίδη. Αφαίρεσαν γλυπτές αναπαραστάσεις που υπήρχαν στη βάση και έσπασαν μάρμαρα… Πως αισθανθήκατε όταν μάθατε για τον βανδαλισμό του μνημείου;
Κώστας: Δυστυχώς λίγες μόλις μέρες χρειάστηκαν για να γίνει ο βανδαλισμός του μνημείου. Πραγματικά αισθανθήκαμε ντροπή και μεγάλη στεναχώρια. Δεν είναι δυνατόν ένα μνημείο για την κατασκευή του οποίου απαιτήθηκε συστράτευση όλης της Ποντιακής ομογένειας και αγώνας περίπου ενός έτους, να απαιτούνται λίγες μόνο μέρες για να υποστεί βανδαλισμό. Η ιστορία του Ποντιακού και Ελληνικού λαού δεν μπορεί να καταστρέφεται, για να πάρουν κάποιοι λίγο μέταλλο. Από την άλλη δεν αποκλείω και το ενδεχόμενο να έγινε σκόπιμα σύμφωνα με οργανωμένο σχέδιο. Οι αστυνομικές αρχές ας διαλευκάνουν την υπόθεση. Το σίγουρο είναι ότι η ιστορία μας πρέπει να διαφυλαχθεί με κάθε μέσο γιατί ένας λαός μπορεί να πορευτεί στο μέλλον με ούριο άνεμο, μόνο αν γνωρίζει καλά το παρελθόν του ώστε να αποφύγει να κάνει τα ίδια λάθη ξανά και ξανά.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Μακεδονία"