 |
| Μήδεια στα Ποντιακά, μαρτυρίες προσφύγων και χορός Σέρρα σε αφιέρωμα για τον Εύξεινο Πόντο |
Την ευχή να μην πέταγε η Αργώ ανάμεσα στις Συμπληγάδες πέτρες ταξιδεύοντας για την Κολχίδα και να μην έπλεε η Μήδεια ως τα τείχη της Ιωλκού από έρωτα για το Ιάσονα, πείθοντας τις κόρες του Πελία να θανατώσουν τον πατέρα τους, θα ακούσουν τη Δευτέρα, στην ποντιακή διάλεκτο, όσοι παρακολουθήσουν το αφιέρωμα «Εύξεινος Πόντος», που διοργανώνει η Ένωση Ποντίων νομού Κιλκίς «Οι Αργοναύτες» στο θέατρο του λόφου Αγίου Γεωργίου στο Κιλκίς.
Το χαρακτηριστικό εμβληματικό απόσπασμα της Μήδειας του Ευρυπίδη, μεταφρασμένο στα ποντιακά από τον νευροχειρουργό και στιχουργό ποντιακών τραγουδιών Χρήστο Αντωνιάδη, θα ταξιδέψει τους θεατές στο χρόνο και τον μύθο σε μια ιστοριογραφική προσέγγιση του Ευξείνου Πόντου. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η επιλογή του συγκεκριμένου αποσπάσματος αφού ο ίδιος, που δεν βρίσκεται πια στη ζωή, συνήθιζε να λέει ότι η Μήδεια ήταν Πόντια, καταγόμενη από την Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου...
Θεωρώντας ότι αν δεν γινόταν η Αργοναυτική εκστρατεία δεν θα συνέβαιναν τα επακόλουθα δεινά, η ευχή του Ευρυπίδη στα ποντιακά λέει κατά γράμμα: «Κάπως ας έτον κι Αργώ το φτεροτόν καράβιν, ασά συμπληγολίθαρα καμίαν μ’ εδεβένεν» (Ω, ας γινόταν να μην πέταγε η Αργώ ανάμεσα στις μαύρες Συμπληγάδες), γιατί τότε και η Μήδεια δε θα είχε πλεύσει ώς τα τείχη της Ιωλκού με την ψυχή συγκλονισμένη από έρωτα για τον Ιάσονα («Αέτς αν έτον η κυράμ η Δέποιναμ η Μήδεια, ασήν εγάπ του Γιάσονα κι θα επαλαλούτον, μέτοικος κι θά έρχουτον ση Ιωλκός τα κάστρα»).
Η πορεία από το σήμερα στον μύθο
«Το αφιέρωμα Εύξεινος Πόντος: οδοιπορώντας στους αιώνες, μια πολυθεματική παράσταση με επίκεντρο τον Εύξεινο Πόντο και την παρουσία των Ελλήνων από την αρχαιότητα ως τις αρχές του 20ού αιώνα», που εντάσσεται στο πλαίσιο των εορτασμών των Ελευθερίων του Δήμου Κιλκίς για το 2023 θα γίνει με βήμα ανάποδο, ξεκινώντας από την πιο πρόσφατη ιστορία μας και φτάνοντας στα βάθη των αιώνων και τον μύθο», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το μέλος του Δ.Σ. των «Αργοναυτών» Αργύρης Κετσετσής.
Ο ίδιος σημειώνει ότι η επιλογή των κειμένων έγινε με μεγάλη προσοχή και ακολουθεί τη χρονολογική σειρά από τον αιματοκυλισμένο ξεριζωμό, την προσφυγιά και τα γεγονότα της περιόδου 1915-1923, ως τη χαρούμενη πλευρά της ζωής στον Εύξεινο Πόντο, από το 1800 ως το 1900, μέσα από μαρτυρίες προσφύγων πρώτης γενιάς που δημοσιεύτηκαν από την Ακαδημία Αθηνών. Πηγαίνοντας πιο πίσω στο χρόνο, τα κείμενα θα αφορούν το Βυζάντιο, την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, και την παρουσία του χριστιανικού στοιχείου στην περιοχή ενώ θα «αγγίξουν» την αρχαιότητα μέσα από την κραυγή της ασυγκράτητης χαράς «θάλαττα θάλαττα» που, όπως περιγράφει ο ιστορικός της αρχαιότητας Ξενοφώντας, βγήκε από τα χείλη των Ελλήνων στρατιωτών που έλαβαν μέρος στην κάθοδο των Μυρίων, όταν αντίκρισαν τον Εύξεινο Πόντο (Μαύρη Θάλασσα).
Σε αυτό το χρονικό σημείο, σύμφωνα με τον κ. Κετσετσή, θα γίνει η μετάβαση από την ιστορία στο μύθο καθώς, όπως λέει, ο Εύξεινος Πόντος είναι το σημείο με το οποίο συνδέονται οι μύθοι του Προμηθέα Δεσμώτη και της Αργοναυτικής εκστρατείας, αλλά και η κοσμογονία όταν, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, η Ρέα οδήγησε τον Δία στην Κρήτη και τον έκρυψε σε μια σπηλιά για να μην τον καταβροχθίσει ο Κρόνος. Καίριο στοιχείο είναι επίσης και ο πυρρίχειος χορός που χόρευαν οι Κουρήτες γύρω από τον Δία, κάνοντας δυνατό θόρυβο με τα όπλα τους για να μην ακούσει το κλάμα του ο παιδοκτόνος Κρόνος. Ο ίδιος χορός ονομάζεται από τους Πόντιους Σέρρα και με αυτόν τον θεαματικό τρόπο θα κλείσει η παράσταση «Εύξεινος Πόντος».
Στο ερώτημα γιατί επιλέχθηκε η συγκεκριμένη θεματολογία στο αφιέρωμα, απαντά ότι «κανένα σημείο από τα παραπάνω δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί» και υπογραμμίζει ότι η σύνδεση με τον μύθο επιχειρείται καθώς όσο πηγαίνει κανείς πίσω στο χρόνο τα πράγματα γίνονται λιγότερο ξεκάθαρα και δεν υπάρχει πάντα μια συνέχεια στη σύνδεση του ελληνικού με τον ποντιακό στοιχείο στα βάθη των αιώνων.
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα
Με έμφαση στον ρόλο της αφήγησης, ο κ. Κετσετσής επισημαίνει ότι θα παρουσιαστούν κείμενα (σε επιμέλεια της Λένας Σαββίδου), αντιπροσωπευτικά των δυσκολιών αλλά και των καθημερινών στιγμών της ζωής στον Εύξεινο Πόντο, όπως ανέκδοτα, συνταγές, χιουμοριστικά ή και δραματικά περιστατικά. Ανάμεσά σε αυτά βρίσκεται μαρτυρία για τη ζωή των κρυπτοχριστιανών που αναφέρει μεταξύ άλλων: «Κατά το 1730 οι Σανταίοι ηναγκάσθησαν να προσποιηθούν ότι ησπάσθησαν τον Μωαμεθανισμόν δια να αποφύγουν τον κίνδυνο των Κολάσαληδων. Επειδή όμως εις την Σανταν δεν κατώκει ούδε εις Τούρκος, οι κλωστοί Χριστιανοί έλαβον εν τουρκικόν όνομα μόνον και δεν ετέλουν τα καθήκοντα της Μωαμεθανικής θρησκείας. Εις την εκκλησίαν μετέβαινον κατά την νύκτα και απήρχοντο τα ξημερώματα. Επίσης με διάφορα τεχνάσματα κατόρθωνον να ξεγελούν τους Τούρκους και να πείθουν αυτούς οτι πραγματικώς ησπάσθησαν τον Μωαμεθανισμόν».
Σε πιο εύθυμο και χιουμοριστικό τόνο, μαρτυρία που δημοσιεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών περιγράφει μια Κυριακή στην εκκλησία, όταν ο παπάς διάβαζε το ευαγγέλιο και έλεγε για τον Αβραάμ που γέννησε τον Ισαάκ και τον Ισαάκ που γέννησε τον Ιακώβ. «Όταν έγινε η απόλυση των πιστών η Κερέκη αναστατομένη λέει στη Λεμόνα: Ήμαρτον ήμαρτον συνυφάδα, είδες τέτοιο πράγμα; Στα περασμένα χρόνια γεννούσανε και οι άνδρες» (Ήμαρτα ήμαρτα συνυφάδα, αγοίκον πράγμα πα είδες; Σα πρότινα τα χρόνια εγένναναν και οι αγούρ).
Το πέρασμα από τον μύθο στην ιστορία και από την ιστορία στο σήμερα θα ολοκληρωθεί την ερχόμενη Δευτέρα μέσα από μια σύγχρονη προσέγγιση με έργα σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, ακριτικά έπη, μουσικές, παραδοσιακά τραγούδια και ποντιακούς χορούς αλλά και δρώμενα ομάδων σύγχρονου χορού και σύγχρονων κρουστών.
Π. Γιούλτση