 |
| Ενενήντα Χορτοθέρ! Ένα πένθιμο τραγούδι του Χρύσανθου για τον Ιούλιο του ’90 που έγινε λαϊκό άσμα |
Το χτύπημα της μοίρας σε μία δισκογραφική δουλειά, η οποία απέκτησε φοβερή διαχρονικότητα και παρά τον στενόχωρο χαρακτήρα τραγουδιέται και χορεύεται παντού, σε χαρές και δημόσιες εκδηλώσεις.
του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Ενενήντα Χορτοθέρ! Είναι ένα από τα δώδεκα τραγούδια που ξεχωρίζουν από τον δίσκο του Χρύσανθου Θεοδωρίδη «Χρυσή Παράδοση», ο οποίος κυκλοφόρησε το 1991 από τη VASIPAP και δεν θα ήταν άδικο να μην τον χαρακτηρίσουμε ως μία από τις εμβληματικότερες δουλειές του μεγάλου υπηρέτη της ποντιακής μούσας.
Πρόκειται για ένα τραγούδι, το οποίο έγινε… σουξέ, όπως είθισται να λέγονται οι επιτυχίες εκείνην την εποχή. Η επιτυχία του όμως ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτήν τη στενή και συνάμα φτηνή έννοια που απεδίδετο σε δισκογραφικές δουλειές. Γιατί το τραγούδι απέκτησε τέτοια διαχρονικότητα που σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε, ότι έχει λάβει διαστάσεις λαϊκού άσματος, αφού ο κόσμος το έχει αποδεχτεί, οι Πόντιοι καλλιτέχνες το έχουν εντάξει στο πρόγραμμά τους με αποτέλεσμα να τραγουδιέται και να χορεύεται σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως γάμους, βαφτίσια, χορούς, γιορτές.
Το χτύπημα της μοίρας
Υπάρχει όμως και ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύει τον ξεχωριστό χαρακτήρα αυτού του κομματιού! Οι παλαιότεροι σίγουρα το γνωρίζουν, οι νεώτεροι ίσως το αγνοούν. Το «Ενενήντα Χορτοθέρ» είναι ένα πένθιμο τραγούδι που έγραψε ο αείμνηστος Χρύσανθος, για το χτύπημα της μοίρας που βίωσε η οικογένειά του, το οποίο και εξιστορεί στους στίχους του εν λόγω τραγουδιού.
Τον Ιούλιο (Χορτοθέρτς είναι ο Ιούλιος στα ποντιακά) του 1990 έχασε τον μεγάλο του αδελφό, ο οποίος είκοσι μήνες πιο πριν είχε χάσει τη σύζυγό του, με αποτέλεσμα η κόρη του να μείνει ορφανή και από τους δύο γονείς. Το αηδόνι του Πόντου μεταφέρει τη στενοχώρια του (τσατίν εν ‘κί σύρκεται ο πόνον τη αδελφού) για το χιλιόρφανο κορίτσι που είδε τα καντήλια της μητέρας και του πατέρα του να σβήνουν. Θα έχει εμάς παραθεόν, λέει παρηγορητικά. Δείτε πόσο όμορφη λέξη της ποντιακής διαλέκτου είναι ο παραθεός. Όπως αναφέρει η ερμηνεία του Άνθιμου Παπαδόπουλου παραθεός είναι «ο μετά τον Θεόν επίγειος προστάτης».
Ο ρόλος του Χρήστου Τσενεκίδη
Πώς όμως αυτό το τραγούδι κατάφερε να γίνει σήμα κατατεθέν και να αποκτήσει αυτήν την τεράστια δυναμική; Σίγουρα η ενέργεια των στίχων και της φωνής του Χρύσανθου αποτελούν σημαντικός παράγων για την επιτυχία ενός τραγουδιού. Υπάρχει όμως και ένα ακόμα στοιχείο που συνθέτει αυτό το παζλ. Το Ενενήντα Χορτοθέρ είναι ένα από τα δύο τραγούδια του δίσκου (το άλλο είναι ο Γετίμογλης), στο οποίο παίζει κεμεντζέ ο αείμνηστος Χρήστος Τσενεκίδης, ο οποίος υπήρξε επίσης γνήσιος εκφραστής της ποντιακής μουσικής παράδοσης. Οι λυρισμοί του παιξίματός του είναι χαρακτηριστικοί. Οι χορδές πάλλονται και δημιουργούν νότες που αποκωδικοποιούν τη λύπη του Χρύσανθου, αλλά ημερεύουν τη στενοχώρια από τον θρήνο του.
Στίχοι - Ερμηνεία
Ενενήντα Χορτοθέρ έκλαψαν ουλ τ’εμετέρ – Τον Ιούλιο του ’90 έκλαψαν όλοι οι δικοί μας
Ο Χάρον εσέγκεν νισάν και επαίρεν τον πασά μ’ – Ο Χάρος έβαλε σημάδι και πήρε τον μεγάλο αδερφό μου
Έικοσ’ μήνας εμπροστά γαρή ατ’ πα πέθανεν – Πριν από 20 μήνες πέθανε και η γυναίκα του
Για τοι δύοις πα ‘ς σα καντήλας τ’ελάδια ετελέθανε – Και στων δύο τα καντήλια τέλειωσε το λάδι τους
Θεέ μ’ να έεις ατό γερόν ντο είχαν το κορτσόπον – Θεέ μου να έχεις γερό το κορίτσι που είχαν
Ατό το χιλιόρφανον θα εχ’ εμάς παραθεόν – Αυτό το χιλιόρφανο θα έχει εμάς προστάτη
Πονείς για τον θάνατον τη μάνα σ’ και τη κυρού – Πονάς για τον θάνατο της μητέρας και του πατέρα σου
Τσατίν εν κί σύρκεται ο πόνον τη αδελφού – Δύσκολο είναι δεν υποφέρεται ο πόνος του αδελφού
* Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του κειμένου, μόνο με την αναφορά της πηγής και του συγγραφέα…