Πέμπτη 21 Μαρτίου 2024

Πτολεμαΐδα: Εκδήλωση - αφιέρωμα για το αντάρτικο σωτηρίας των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου

Πτολεμαΐδα: Εκδήλωση - αφιέρωμα για το αντάρτικο σωτηρίας των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου
Πτολεμαΐδα: Εκδήλωση - αφιέρωμα για το αντάρτικο σωτηρίας των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου

Εκδήλωση - αφιέρωμα για το αντάρτικο σωτηρίας των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου, με τον Θωμά Αλεξιάδη, από τον Ποντιακό Σύλλογο Πτολεμαϊδας θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 23 Μαρτίου 2024, στις 7 το απόγευμα, στο αμφιθέατρο του συλλόγου, στην Πτολεμαϊδα.

Η μακρόχρονη ιστορική και λαογραφική έρευνα του Θεολόγου και Διδάκτορα Ιστορίας Θωμά Αλεξιάδη, μέσα από το συγγραφικό του έργο για το Αντάρτικο σωτηρίας των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου, θα βρεθεί στο επίκεντρο της εκδήλωσης που θα πραγματοποιήσει ο Ποντιακός Σύλλογος.

Ο συγγραφέας και Ιστορικός Θωμάς Αλεξιάδης, φέρνει στο φως, με παραθέσεις εγγράφων και φωτογραφιών ιεραρχών, αρχικαπετάνιων και αγωνιστών, το χρονικό της αντίστασης στον Πόντο, παρουσιάζοντας το πολύ σημαντικό συγγραφικό του έργο.

Η εκδήλωση διοργανώνεται στο πλαίσιο των συνολικών δράσεων του Ποντιακού Συλλόγου Πτολεμαϊδας, για την Ιστορία και την ανάδειξη του Ποντιακού Ελληνισμού και για το λόγο αυτό, καλούνται νέοι και μεγαλύτεροι να την παρακολουθήσουν, αλλά και να συμμετέχουν στην συζήτηση που θα ακολουθήσει.

Παραδοσιακά κούλουμα και Ποντιακά έθιμα στο Θρυλόριο

Παραδοσιακά κούλουμα και Ποντιακά έθιμα στο Θρυλόριο
Παραδοσιακά κούλουμα και Ποντιακά έθιμα στο Θρυλόριο

Την ευκαιρία να ανταμώσουν και να περάσουν μία όμορφη και παραδοσιακή Καθαρά Δευτέρα είχαν οι κάτοικοι και οι καταγόμενοι από το Θρυλόριο.

Μετά από κάλεσμα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων Γυναικών Θρυλορίου τις τελευταίες πρωινές ώρες της Καθαράς Δευτέρας στην πλατεία γιόρτασαν «Τα Κούλουμα σο χωρίον, σο Θρυλόριο».  Προσφέρθηκαν παραδοσιακή φασολάδα, ποντιακά ‘μαύρα λάχανα με τα φασούλε’, λαγάνες και χαλβάς, ενώ επίσης παρουσιάστηκαν τα ποντιακά έθιμα του «κουκαρά» και το «σταχτόνερό» για τον καθαρισμό των μαγειρικών σκευών.

Η Αναστασία Σαββίδου πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων Γυναικών Θρυλορίου μίλησε στο www.xronos.gr για τα Κούλουμα που ετοίμασαν οι γυναίκες του χωριού κι ευχήθηκε καλή Σαρακοστή.

Πηγή: Ο Χρόνος

Το «Θοδώρισμαν» και ο «κουκαράς» των Ποντίων

Το «Θοδώρισμαν» και ο «κουκαράς» των Ποντίων
Το «Θοδώρισμαν» και ο «κουκαράς» των Ποντίων

Η πρώτη ημέρα της μεγάλης νηστείας στον Πόντο η Καθαρά Δευτέρα ήταν μια ημέρα γενικής και αυστηρής καθαριότητας. Οι Πόντιες νοικοκυρές τη μέρα αυτή έπρεπε, σύμφωνα με την παράδοση, να καθαρίσουν σχολαστικά όλα τα κουζινικά σκεύη για να μην μείνει ούτε ίχνος από λίπη και «μαντζιριγμένες» τροφές, εξηγεί στην ΕΡΤ3 η Φανή Δημητριάδου ερευνήτρια λαογραφίας και πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου “Εξ Αργυρουπόλεως και Καρς’’.

Την Καθαροδευτέρα άρχιζε και το «Θοδώρισμαν» (πνευματική κάθαρση) δηλαδή η αυστηρή νηστεία κατά την οποία τηρούσαν τις τρεις πρώτες ημέρες της εβδομάδας  αυτής απόλυτη νηστεία ακόμη και από ψωμί και νερό, κοινωνούσαν (μεταλάμβαναν) στην πρώτη λειτουργία των προηγιασμένων Δώρων της Σαρακοστής την Τετάρτη και μάλιστα καλούσαν το εκκλησίασμα για κέρασμα στο σπίτι με φαγητά και γλυκίσματα, φασολάδα, πιλάφι με σταφίδες, κομπόστα (χοσάφ), χαλβά, σιμισκοσούρ, ο καθένας ότι μπορούσε ανάλογα με την οικονομική του δυνατότητα.


Συμμετείχαν μόνο γυναίκες και κορίτσια, αν η κοπέλα ήταν αρραβωνιασμένη τότε τα πεθερικά της την έκαναν δώρα που ήταν χρυσαφικά, σκουλαρίκια ή δαχτυλίδι.

Επίσης ένα ποντιακό έθιμο για τη διαφύλαξη της νηστείας ήταν ο «κουκαράς». Ο κουκαράς αποτελούνταν από ένα μεγάλο κρεμμύδι (ή πατάτα) πάνω στο οποίο κάρφωναν εφτά φτερά κότας ή κόκορα, όσες και οι εβδομάδες της νηστείας. Αυτό το «σκιάχτρο» το κρεμούσαν στο ταβάνι τα ξημερώματα της Καθαράς Δευτέρας, και όταν τα παιδιά ξυπνούσαν, το αντίκριζαν με δέος και φόβο να κρέμεται και να κουνιέται στο ταβάνι. Η απειλή ήταν ότι αν τα παιδιά δεν συμμορφώνονταν με την τήρηση της νηστείας, θα τα έτρωγε ο κουκαράς, καταλήγει.

Πηγή: ΕΡΤ

Αναδεικνύοντας το Ποντιακό Θέατρο: Εκδήλωση και θεατρική παράσταση από τους Αργοναύτες στο Καραπάντσειο πολιτιστικό κέντρο

Αναδεικνύοντας το Ποντιακό Θέατρο: Εκδήλωση και θεατρική παράσταση από τους Αργοναύτες στο Καραπάντσειο πολιτιστικό κέντρο
Αναδεικνύοντας το Ποντιακό Θέατρο: Εκδήλωση και θεατρική παράσταση από τους Αργοναύτες στο Καραπάντσειο πολιτιστικό κέντρο

Το Σάββατο 2 Μάρτιου στο Καραπάντσειο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αμπελοκήπων, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση για την «Ύπαρξη και την αναγκαιότητα του ποντιακού θεάτρου σήμερα». Διοργανωτής της εκδήλωσης ήταν ο Σύνδεσμος Ποντιακών Σωματείων Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Επιτροπή Θεάτρου της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος.

Στόχος της εκδήλωσης να ευαισθητοποιήσει περισσότερους συλλόγους και άτομα πάνω στο ποντικό θέατρο. Συντονιστής της επιτροπής θεάτρου και συντονιστής της εκδήλωσης, ήταν το μέλος του ΔΣ των Αργοναυτών κ. Αθανάσιος Λαβασάς. Εισηγητές για θέματα του θεάτρου ήταν, ο Γιάννης Γεωργιάδης (ηθοποιός-σκηνοθέτης), ο Δημοσθένης Τριανταφυλλίδης (συγγραφέας) και ο Φίλιππος Τσαουσέλης (σκηνοθέτης-απόφοιτος Δραματικής Σχολής).

Μετά τις εισηγήσεις, ακολούθησε συζήτηση με τοποθετήσεις των παρευρισκομένων γύρω από το ποντιακό θέατρο. Στο τέλος η θεατρική ομάδα των Αργοναυτών, έπαιξε το μικρής διάρκειας έργο του Ευστάθιου Ευσταθιάδη, ο οποίος υπήρξε και ιδρυτικό μέλος της Ένωσης μας «Σιμοίρα σύρον τη τρα ς’». Οι ηθοποιοί που πήραν μέρος στη θεατρική παράσταση είναι οι: Ρένα Μιχαηλίδου-Σιμοίρα, Κώστας Μαστορίδης-Κοσμάς, Αλέξης Καπασακλίδης-Διατρόν, Μιχάλης Σουλαμίδης – Πρόεδρος, Αχιλλέας Βασιλειάδης-Κλητήρας, Θανάσης Λαβασάς-Νομάρχης, Αιμίλιος Σαββίδης - Ακόλουθος, Σοφία Παναγιωτίδου-Δασκάλα με την σκηνοθετική επιμέλεια του προέδρου της Ένωσης κ. Παναγιώτη Δαμιανίδη.

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια
Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Σαν σήμερα, Καθαρά Δευτέρα, η κυρά Σαρακοστή μας επισκέπτεται κάθε χρόνο. - Τι συμβολίζουν τα επτά της πόδια, γιατί δεν έχει στόμα - Η παραλλαγή του εθίμου στον Πόντο.

Χάρτινη, υφασμάτινη ή ζυμωτή η κυρά Σαρακοστή, μια γυναικεία φιγούρα με όλα τα χαρακτηριστικά της νηστείας έφτασε σήμερα, όπως κάθε Καθαρά Δευτέρα, πρώτη ημέρα της Σαρακοστής και θα μείνει μαζί μας μέχρι το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ και την Ανάσταση του Χριστού.

Η κατασκευή της κυρά Σαρακοστής είναι ένα έθιμο πολλών χρόνων το οποίο πλέον έχει ατονήσει κατά πολύ και δε συναντάται εύκολα, σε όποια από τις μορφές του. Κάποτε, κατείχε εξέχουσα θέση στα νοικοκυριά, αποτελούσε μία από τις λαϊκές τελετουργίες των ημερών της περιόδου μεταξύ των Αποκριών και του Πάσχα. Σήμερα πια δεν αποτελεί μέρος της τελετουργίας ούτε καν για αυτά τα νοικοκυριά που ακολουθούν την νηστεία των πενήντα ημερών. Και αυτό συμβαίνει γιατί πρόκειται για ένα έθιμο που συνδέεται περισσότερο με τη λαϊκή παράδοση και λιγότερο με τη θρησκευτική.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Στο χτες και στο σήμερα

Παρά την αποδυνάμωση του εθίμου στο πέρασμα των χρόνων, η γυναικεία αυτή φιγούρα εμπνέει και στις μέρες μας. Σήμερα, συναντάμε την κυρά Σαρακοστή σε μορφή κούκλας για το στολισμό των ημερών αυτών αλλά και ως πρωταγωνίστρια σε παραστάσεις κουκλοθέατρου, όπως επίσης σε πολλούς τίτλους παιδικών βιβλίων και παραμυθιών.

Τα χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική

Το έθιμο της κυράς Σαρακοστής είναι συνυφασμένο με την περίοδο της νηστείας της μεγάλης Σαρακοστής του Πάσχα, αρχής γενομένης από σήμερα. Η μορφή της γυναικείας αυτής φιγούρας είναι μοναδική και περίεργη καθώς τα χαρακτηριστικά της δεν είναι τα συνήθη, είναι ιδαίτερα. Συγκεκριμένα έχει λεπτό σώμα, επτά πόδια, δεν έχει στόμα, κρατά τα χέρια της πάντα σταυρωμένα και στο κεφάλι της φορά έναν σταυρό. Κανείς επίσης δε διακρίνει τα αυτιά της και πιθανότατα όχι γιατί τα καλύπτει ο κότσος των μαλλιών της ή το κεφαλομάντηλό της, αλλά γιατί απλά δεν έχει.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Ο συμβολισμός

Τα επτά πόδια της συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Το ανύπαρκτο στόμα της συμβολίζει τη νηστεία την οποία τηρεί με βάση την εκκλησιαστική παράδοση και επιταγή, εξ αυτού και το λεπτό σώμα. Τα χέρια της είναι σταυρωμένα γιατί προσεύχεται. Στο κεφάλι της έχει ένα σταυρό γιατί είναι γυναίκα της εκκλησίας και της προσευχής. Τα αυτιά της δεν υπάρχουν καθώς μένει μακριά από όσα λέγονται και ακούγονται και τα οποία πιθανά θα μπορούσαν να την αποσπάσουν από την περίοδο της νηστείας και της προσευχής, απαραίτητες για την κάθαρση της ψυχής, ενόψει της έλευσης των ημερών του Πάσχα.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Με αλεύρι και νερό

Η πιο συνηθισμένη μορφή στην οποία συναντούσε κανείς την κυρά Σαρακοστή στο παρελθόν ήταν υπό τη μορφή ζυμαριού, κατασκευασμένη από αλεύρι και νερό. Την ζύμωναν, την έπλαθαν με τα χαρακτηριστικά γυναίκας και στο κάτω μέρος του σώματός της, κάτω από το μακρύ της φόρεμα, τοποθετούσαν επτά πόδια, όσες και οι εβδομάδες της νηστείας της μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο και μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο της έκοβαν ένα από τα πόδια της. Κατά συνέπεια το έθιμο είχε και την χρήση του ημερολογίου για το διάστημα των επτά εβδομάδων της νηστείας.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Η χάρτινη εκδοχή

Την ίδια ακριβώς χρήση είχε και στη χάρτινη μορφή της. Η κατασκευή της γινόταν από ένα σκληρό χαρτί ή χαρτόνι, κομμένο και ζωγραφισμένο έτσι ώστε να την απεικονίζει. Και αυτό, όπως και το ζυμαρένιο, στο κάτω μέρος του έφερε επτά ποδαράκια, κάθε ένα από τα οποίο αφαιρούνταν στο τέλος κάθε μίας από τις επτά εβδομάδες των νηστειών.

Τόσο στη χάρτινη όσο και στην εκδοχή του εθίμου από ζυμάρι, το τελευταίο από τα ποδαράκια της Κυράς Σαρακοστής, κοβόταν το Μεγάλο Σάββατο. Σύμφωνα με το έθιμο το κομματάκι αυτό της τελευταίας εβδομάδας των νηστειών το έβαζαν μέσα σε ένα καρύδι ή μέσα σε ένα σύκο από αυτά που στη συνέχεια θα μοιράζονταν τα μέλη της οικογένειας. Όποιος έβρισκε στο σύκο του ή το καρύδι του το τελευταίο ποδαράκι της Σαρακοστής θα είχε την ευλογία.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Ο «Κουκαράς» των Ποντίων

Το έθιμο της κυρά Σαρακοστής έχει τις ρίζες του στην νεότερη ελληνική παράδοση καθώς με μια άλλη μορφή αλλά τον ίδιο συμβολισμό συναντάται και στον πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου με την ονομασία «Κουκαράς».

Στην περίπτωση του ποντιακού ελληνισμού το έθιμο δεν αφορά μια γυναικεία φιγούρα αλλά μία πατάτα ή ένα κρεμμύδι το οποίο κρεμούσαν από το ταβάνι του σπιτιού τα ξημερώματα Καθαράς Δευτέρας. Νωρίτερα του είχαν καρφώσει σε ημικύκλιο 7 φτερά από κότα ή κόκκορα. Ακόμα σχημάτιζαν μάτια και στόμα ώστε να μοιάζει τρομακτικό και να φοβερίζουν τα μικρά παιδιά ώστε να μην παρεκκλίνουν και να μείνουν πιστά στις διατροφικές επιταγές σε όλη τη διάρκειας της περιόδου της νηστείας. Για την ενίσχυση της απειλής συχνά οι μεγαλύτεροι κουνούσαν τον κουκουρά ώστε να δείχνει περισσότερο απειλητικός.

Κάθε εβδομάδα νηστείας που περνούσε, αφαιρούσαν από ένα φτερό. Το τελευταίο  το Μεγάλο Σάββατο. Για το έθιμο υπήρχε το εξής δίστιχο στην ποντιακή: «Ρίζα μ’, ωρία παίρετεν τυρίν για βούτερον και τρώτεν, αμάν θα χολιάσκεται και θα σείεται ο κουκαράς!».

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Το ποιηματάκι της Κυρά Σαρακοστής

«Την Κυρά Σαρακοστή, που είναι έθιμο παλιό,
οι γιαγιάδες μας την ‘φτιάχναν με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό,
μα το στόμα της ξεχνούσαν, γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν με τα πόδια της τα επτά
‘κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά».

Πηγή: Το Βήμα