Μετά από 88 χρόνια στην Παναγία Σουμελά στην Τραπεζούντα.Της Μαρίας Καραούλη
karaouli@makthes.gr
Περισσότεροι από 10.000 προσκυνητές από Ελλάδα, Ρωσία, Αμερική, Ευρώπη.
Στην ιστορία θα μείνει ο φετινός Δεκαπενταύγουστος. Η τέλεση της θείας λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά του Πόντου για πρώτη φορά από τον ίδιο τον Οικουμενικό Πατριάρχη, και μάλιστα επίσημα, αποτελεί μια μείζονος σημασίας διπλωματική επιτυχία του Φαναρίου, αποτέλεσμα των διακριτικών επαφών και διαπραγματεύσεων του κ. Βαρθολομαίου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, περισσότεροι από 10.000 προσκυνητές θα φτάσουν στην Τραπεζούντα από την Ελλάδα, τη Ρωσία, την Ευρώπη, ακόμη και από τις ΗΠΑ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα ξενοδοχεία της περιοχής έχουν πληρότητα 100%, ενώ ο δήμαρχος της Μάτσκα, όπου υπάγεται διοικητικά η μονή, Ερτουγλούλ Γκενς, παρότρυνε τους δημότες του "να ανοίξουν τα σπίτια τους και να φιλοξενήσουν τους χριστιανούς προσκυνητές".
Στις εστίες των προγόνων τους, που ξεριζώθηκαν βίαια πριν από 88 χρόνια, θα επιστρέψουν τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου οι απανταχού Πόντιοι, για να λειτουργηθούν, χοροστατούντος του οικουμενικού πατριάρχη Βορθολομαίου, στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, στην Τραπεζούντα του Πόντου.
Η τέλεση της θείας λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά του Πόντου για πρώτη φορά από τον ίδιο τον πατριάρχη Βαρθολομαίο, και μάλιστα επίσημα, αποτελεί μία μείζονος σημασίας διπλωματική επιτυχία του Φαναρίου, αποτέλεσμα των διακριτών επαφών και των διαπραγματεύσεων του κ. Βαρθολομαίου.
Ο φετινός Δεκαπενταύγουστος θα παραμείνει στην ιστορία και βαθιά χαραγμένος στη μνήμη των Ποντίων, οι οποίοι αναμένεται να κατακλύσουν το ιστορικό μοναστήρι. Σύμφωνα με τα στοιχεία του οικουμενικού πατριαρχείου, περί τους 10.000 χιλιάδες προσκυνητές θα ταξιδέψουν στην Τραπεζούντα, προερχόμενοι κυρίως από την Ελλάδα, τη Ρωσία και από άλλες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής.
Στα δωμάτια και τα ξενοδοχεία της Τραπεζούντας -την πλησιέστερη πόλη στην Παναγία Σουμελά- η πληρότητα φτάνει το 100%. Όσοι δεν κατάφεραν να βρουν κατάλυμα εκεί έκλεισαν δωμάτια σε γειτονικές πόλεις, όπως η Σαμψούντα και η Ορντού. Μάλιστα, ο δήμαρχος της Μάτσκα, όπου υπάγεται διοικητικά η μονή, Ερτουγλούλ Γκενς παρότρυνε τους δημότες του “να ανοίξουν τα σπίτια τους και να φιλοξενήσουν τους χριστιανούς προσκυνητές”. Το ίδιο βράδυ, ο δήμαρχος θα παραχωρήσει επίσημο δείπνο (Ιφτάρ Σοφρασί) στις τοπικές αρχές και στους υψηλούς επισκέπτες, στο οποίο έχουν κληθεί και μέλη ελληνικών ποντιακών σωματείων.
Αποστολές για μέλη διοικητικών συμβουλίων, στελέχη και προέδρους ποντιακών συλλόγων έχουν οργανώσει τα δύο δευτεροβάθμια όργανα του ποντιακού ελληνισμού, η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος (Π.Ο.Ε.) και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ).
Τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος αναχωρεί αύριο το απόγευμα(14-08-2010) από την Κωνσταντινούπολη για την Τραπεζούντα, θα πλαισιώσουν κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας ο ποντιακής καταγωγής μητροπολίτης Δράμας Παύλος (πρώην ηγούμενος της μονής της Παναγίας Σουμελά του Βερμίου) και ο μητροπολίτης Νεαπόλεως - Σταυρουπόλεως Βαρνάβας. Στο συλλείτουργο θα συμμετάσχει και ο εκπρόσωπος του πατριαρχείου της Μόσχας, επίσκοπος Τύχων. Στην τελετή θα παραστούν και ιερωμένοι της Εκκλησίας της Ελλάδος, μεταξύ αυτών ο μητροπολίτης Μεσσηνίας.
Η θεία λειτουργία θα τελεστεί στον περίβολο του ναού λόγω της περιορισμένης χωρητικότητας του καθολικού. Οι άδειες που έχουν εκδοθεί για τους επισκέπτες στους οποίους θα επιτραπεί η πρόσβαση στον περίβολο του ναού είναι συνολικά πεντακόσιες. Οι ιερείς θα φορούν πολιτική ενδυμασία, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που έθεσε η Άγκυρα.
Η πατριαρχική λειτουργία στο όρος Μελά θα μεταδοθεί από την ΕΤ3 στην Ελλάδα και δορυφορικά από τον δορυφόρο Hellas Sat στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Γιατί έδωσε άδεια η Τουρκία
Η τέλεση της πατριαρχικής θείας λειτουργίας στον Πόντο είναι αποτέλεσμα μακράς και μυστικής διπλωματίας που άσκησε το Φανάρι και απαρχή της διαπραγμάτευσης με τις αρχές της Τουρκίας που ακολουθεί ο οικουμενικός θρόνος. Η άδεια για την τέλεση της θείας λειτουργίας στο μοναστήρι δόθηκε τον περασμένο Ιούνιο από την Άγκυρα, σε μία προσπάθεια της Τουρκίας να δείξει ότι σέβεται τις θρησκευτικές ελευθερίες, που είναι ένα από τα βασικά προαπαιτούμενα για την ευρωπαϊκή της προοπτική. Σημειώνεται ότι αυτή την εποχή προετοιμάζεται η επόμενη έκθεση προόδου της Κομισιόν για την Τουρκία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετές τουρκικές εφημερίδες έχουν ασχοληθεί θετικά το τελευταίο διάστημα με την υπόθεση. Ωστόσο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές της Αθήνας, η άδεια δόθηκε με το βλέμμα στα έσοδα που θα αποφέρουν οι τουρίστες προσκυνητές στην Τουρκία, και ειδικά στην περιοχή της Τραπεζούντας. Οι εμπειρογνώμονες επί τουριστικών θεμάτων στη γειτονική χώρα έχουν εδώ και καιρό ανακαλύψει τα οφέλη του θρησκευτικού τουρισμού. Στην περιοχή της Τραπεζούντας, δε, αυτή η ροή τουριστών, ιδίως από τον Καύκασο και τη Γεωργία, προς το ιστορικό μοναστήρι έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η τουρκική Ένωση Ταξιδιωτικών Πρακτορείων (ΤURSΑΒ) εκτιμά ότι η τέλεση της λειτουργίας θα συμβάλλει σημαντικά στην αναζωογόνηση του τουρισμού και του εισοδήματος όχι μόνο της περιοχής αλλά και της χώρας.
Χαμηλούς τόνους κρατά το Φανάρι
Παρότι η τέλεση της θείας λειτουργίας θεωρείται ιστορικής σημασίας γεγονός, το οικουμενικό πατριαρχείο κρατά χαμηλούς τόνους, προκειμένου να μη δημιουργηθούν επεισόδια. Ο ίδιος ο πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος κάλεσε τους πιστούς να προσέλθουν με κατάνυξη στο προσκύνημα, ώστε η τέλεση της θείας λειτουργίας να γίνει απρόσκοπτα και να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Εκκλησιαστικές πηγές του πατριαρχείου τονίζουν πως ο κ. Βαρθολομαίος δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση μία ιστορική και θρησκευτική στιγμή να αμαυρωθεί από έκτροπα, ούτε θέλει η θεία λειτουργία να προσλάβει πολιτική διάσταση.Ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος κάλεσε τους πιστούς να προσέλθουν με κατάνυξη στο προσκύνημα, ώστε η τέλεση της θείας λειτουργίας να γίνει απρόσκοπτα και να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.
Είναι χαρακτηριστικό, εξάλλου, ότι κατόπιν συζητήσεων με τοπικούς φορείς αποφασίστηκε να μη γίνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις, με δεδομένο, επιπλέον, ότι η λειτουργία συμπίπτει με το μουσουλμανικό ραμαζάνι.
Οι συστάσεις του πατριάρχη απορρέουν από την ένταση που δημιουργήθηκε πέρυσι στη μονή, όταν Πόντιοι, με επικεφαλής τον νομάρχη Θεσσαλονίκης, στην προσκηνυματική επίσκεψή τους έψαλλαν μπροστά στις τουρκικές κάμερες τον εθνικό ύμνο, παρότι η Τουρκία είχε απαγορεύσει οποιαδήποτε εκδήλωση. Σε καμιά περίπτωση το πατριαρχείο δεν επιθυμεί φέτος να δημιουργηθεί έστω και το παραμικρό επεισόδιο, καθώς στην περιοχή θα συγκεντρωθούν χιλιάδες πιστοί.
Και η Αθήνα, πάντως, κρατά χαμηλούς τόνους, καθώς το ζήτημα αφορά τις σχέσεις της κυβέρνησης Ερντογάν και του πατριαρχείου και συνολικά τη στάση της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στις θρησκευτικές ελευθερίες. Γι’ αυτό δεν επιθυμεί να εμπλακεί.
Ψυχραιμία συστήνουν και οι ποντιακές οργανώσεις
Για να αποφευχθούν τα περσινά επεισόδια, αλλά και για να διατηρηθεί ο θρησκευτικός χαρακτήρας της εκδήλωσης, οι ποντιακές οργανώσεις της χώρας καλούν τους πιστούς να προσέλθουν με κατάνυξη, όπως ταιριάζει στο ιστορικό αυτό μοναστήρι, και να σταθούν δίπλα στον πατριάρχη, υπό τη σκέπη του οποίου τελείται μετά από 88 χρόνια θεία λειτουργία.
Θα προσέλθουμε στον Πόντο για να κάνουμε μία σεμνή τελετή στη μονή της Παναγίας Σουμελά. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αμαυρωθεί αυτό το ιστορικό γεγονός από ακρότητες. Αντιθέτως, όλοι μαζί θα πρέπει να στηρίξουμε την προσπάθεια του οικουμενικού μας πατριάρχη, για να μπορούμε κάθε χρόνο να ανηφορίζουμε στο όρος Μελά και να τιμούμε την Παναγία μας”, υπογράμμισε στη “ΜτΚ” ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Π.Ο.Ε.) Γιώργος Παρχαρίδης, καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ.
“Πρόκειται για ένα θρησκευτικό, και μόνον, γεγονός, όπου οι πιστοί θα πρέπει να προσέλθουν με κατάνυξη, και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να παρασυρθούν σε εθνικιστικές εξάρσεις. Όλοι μαζί πρέπει να συμπορευτούμε με τον οικουμενικό πατριάρχη μας, γιατί μόνο στον ίδιο πιστώνεται η πραγματοποίηση του ονείρου χιλιάδων Ποντίων να λειτουργηθούν μετά από 88 χρόνια στο ιστορικό μοναστήρι, σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού”, πρόσθεσε ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ) Χαράλαμπος Αποστολίδης.
Στο βάθος… Γκρίζοι Λύκοι
Εκτός από τον πατριάρχη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να ανοίξει η μονή έδειξε και η ρωσική εκκλησία. Ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο Ιβάν Σαββίδης, ο ποντιακής καταγωγής βουλευτής της ρωσικής δούμας και επικεφαλής της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ποντίων Ελλήνων. Ο κ. Σαββίδης έχει ήδη επισκεφθεί την περιοχή και έχει αναλάβει οργανωτικά την εκδήλωση. Ο ίδιος και η ρωσική εκκλησία διεκδικούν το δικό τους μερίδιο στην επιτυχία της εκδήλωσης. Η Αθήνα επίσης δεν κρύβει τον προβληματισμό της για τη στάση των ακραίων στην Τουρκία, καθώς υπάρχουν πληροφορίες ότι στην Τραπεζούντα έχουν κινητοποιηθεί ομάδες εθνικιστών, για να εμποδίσουν τη λειτουργία. Υπενθυμίζεται ότι η Τραπεζούντα είναι άντρο των εθνικιστών και των Γκρίζων Λύκων. Σημειώνεται, τέλος, ότι την ημέρα τέλεσης της λειτουργίας έχει προγραμματιστεί συζήτηση για τον ρόλο που διαδραμάτισαν τοπικοί “ήρωες” στη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ποντίων.
Το ιστορικό μοναστήρι
Το μοναστήρι της Παναγιάς των Ποντίων ιδρύθηκε στα τέλη του 4ου αι. (380-386 μ.Χ.) στο όρος Μελά της Τραπεζούντας από τους αθηναίους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο (κατά κόσμον Βασίλειος και Σωτήρχος), που κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας σκαλιστή στην κατωφέρεια του βουνού, σε υψόμετρο 1.063 μέτρων.
Από τότε έγινε γνωστή ως Παναγία Σουμελά (Εις του Μελά, Σου-Μελά). Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, η ιστορική εικόνα της Παναγίας των Ποντίων φιλοτεχνήθηκε από τον ίδιο τον ευαγγελιστή Λουκά. Έγινε τους πρώτους αιώνες γνωστή ως “Αθηνιώτισσα” και θρυλείται ότι μεταφέρθηκε από αγγέλους στο ιστορικό μοναστήρι, όπου παρέμεινε σε περίοπτη θέση μέσα στην κόχη, που γύρω της χτίστηκε το καθολικό της μονής.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε. Η πρώτη ενέργεια για να επιστραφούν τα κειμήλια έγινε οκτώ χρόνια αργότερα. Είχε στο μεταξύ υπογραφεί η ιστορική συμφωνία φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στην Άγκυρα, το 1930, από τις κυβερνήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Ισμέτ Ινονού. Μετά την επίσκεψη του Ινονού στην Αθήνα, το 1931, δόθηκε το πράσινο φως να μεταβεί ο πρώην μοναχός της μονής (και τότε πρεσβύτερος του ιερού ναού Αγίου Θεράποντος Τούμπας Θεσσαλονίκης), Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, με συνοδεία τούρκων αστυνομικών, στο όρος Μελά και να παραλάβει την εικόνα της Παναγίας μαζί με άλλα ιερά κειμήλια, που ήταν κρυμμένα μέσα σ’ ένα κιβώτιο, σε κόχη, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη Σουμελά, στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας.
Η εικόνα επέστρεψε τον Οκτώβριο του 1931, φυλάχτηκε για είκοσι χρόνια στο βυζαντινό μουσείο της Αθήνας και μετά την ίδρυση του ομώνυμου σωματείου και της νέας μονής στις πλαγιές του Βερμίου, το 1951-52, μεταφέρθηκε εκεί και εκτίθεται κάθε Δεκαπενταύγουστο σε λαϊκό προσκύνημα.
Ο ιερός ναός της Παναγίας Σουμελά στο όρος ΒέρμιοΠροετοιμασίες και στο Βέρμιο
Η θεία λειτουργία θα τελεστεί από τον ηγούμενο της μονής
Με επισημότητα και λαμπρότητα θα γιορταστεί ο Δεκαπενταύγουστος και στο όρος Βέρμιο. Στον ιερό ναό της Παναγίας Σουμελά έχουν προσκληθεί να παραστούν εκπρόσωποι της πολιτικής και εκκλησιαστικής ηγεσίας της χώρας, τοπικές αρχές, εκπρόσωποι ποντιακών συλλόγων και σωματείων, ενώ μεγάλο αναμένεται να είναι και φέτος το πλήθος των απλών προσκυνητών, σημαντικό τμήμα των οποίων συνηθίζει να κατασκηνώνει από την προηγούμενη μέρα στις πλαγιές του βουνού. Η θεία λειτουργία θα τελεστεί από τον ηγούμενο της μονής. Θα ακολουθήσουν στον περίβολο του ναού, υπό την υπόκρουση της ποντιακής λύρας (κεμετζέ), οι καθιερωμένοι χοροί από μέλη ποντιακών σωματείων με παραδοσιακές φορεσιές.
Έκπληξη αποτελεί το γεγονός ότι ο νομάρχης Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Ψωμιάδης δεν θα παραστεί στη λειτουργία του Πόντου. Η απόφασή του ελήφθη μετά τις προτροπές του πατριάρχη να μην υπάρξουν εξάρσεις και πρακτικές που δεν έχουν καμιά σχέση με τον θρησκευτικό χαρακτήρα της εκδήλωσης. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Φανάρι δεν είδε με καλό μάτι την πρωτοβουλία του νομάρχη να συγκεντρωθούν όλα τα ονόματα των σφαγιασθέντων από τους Τούρκους Ελλήνων και να αναγνωστούν μετά τη λειτουργία στη μονή Σουμελά.
Αποστάσεις από τον νομάρχη κρατούν και τα ποντιακά σωματεία, καθώς έθεσαν εκτός του σχεδιασμού τους τη συμμετοχή του νομάρχη. Τελικά, ο κ. Ψωμιάδης θα περιοδεύσει το Σαββατοκύριακο στην Ημαθία και θα παραστεί στις εκδηλώσεις στην Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο.
Πηγή: Μακεδονία