 |
| Αετόλοφος: Ένα αμιγές ποντιακό χωριό που αργοσβήνει... |
Γράφει ο Παράσχος Ανδούτσος
Ο Αετόλοφος βρίσκεται νοτιοανατολικά της Ροδόπης σε υψόμετρο 64 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει 29 χιλιόμετρα από την Κομοτηνή.
Ο οικισμός αυτός πρωτοδημιουργήθηκε περίπου το 1923 από ανθρώπους που κατάγονται κυρίως από το Γενίκιοϊ (νεο-χωριό) του Γάρς της επαρχίας Σαρήγαμι Καυκάσου. Οι κάτοικοι του Γενίκιοϊ ήταν φιλοπρόοδοι και ομιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο χωρίς παραφθορές. Το Γενίκιοϊ σήμερα κατοικείται σχεδόν εξ΄ ολοκλήρου από Κούρδους. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοί του προέρχονταν από τα χωριά Σταυρίν, Ίμερα, Παρτίν και Λυκάστ Αργυρούπολης, είχαν δε αναγκαστεί από το 1700 μέχρι το 1878 περίπου να προσποιούνται τους μουσουλμάνους. Υπήρξαν δηλαδή για 178 χρόνια κρυπτοχριστιανοί. Μετά την εγκατάστασή τους στο Γαρς, το 1878-1880, ελεύθερα πλέον ασκούσαν τα χριστιανικά τους καθήκοντα. Στον Αετόλοφο εκτός από τους καταγόμενους από το Γενίκιοϊ - Καυκάσου εγκαταστάθηκαν και ορισμένες μεμονωμένες οικογένειες ακόμα όπως 5 οικογένειες από την Τσιόρμη - Καυκάσου, 3 οικογένειες από το Ζέλετσε Κάρς, από 2 οικογένειες από το Κάλβα-Μαδέ χαλδείας, από το Νεριμάν Κάρς, από το Καρακούρ Κάρς και από το Κάρς και από μια οικογένεια από το Αμπουλβάρτ Κάρς, από το Μαδέν Χαλδείας, από την Αργυρούπολη Τραπεζούντας, από το Κούρτ Κάρς, από το Ομίτκιοϊ, από την Αμυγδαλιά Ηράκλειας και 2 οικογένειες από την Βουλγαρία.
Όπως μας διηγούνται ο Παναγιώτης Ευθυμιάδης και η Ραχήλ Δαμιανίδου Ευθυμιάδου οι Γενικιώτες που είναι οι περισσότεροι από τους πρωτοεγκατασταθέντες κατοίκους όταν έφυγαν από το χωριό τους εγκαταστάθηκαν πρώτα κοντά στην Θεσσαλονίκη, από εκεί επειδή πολλοί πέθαναν από την ελονοσία σκόρπισαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και ορισμένοι ήλθαν και εγκαταστάθηκαν σε αυτοσχέδιες καλύβες στην παλιά Κρωβύλη για λίγο καιρό. Εκεί κάποιοι φανατικοί μουσουλμάνοι είχαν πει στους χωριανούς τους ότι οι Πόντιοι αυτοί είναι πολύ κακοί και να προσέχουν, σιγά - σιγά όμως με τις συναναστροφές που είχαν με τους πρόσφυγες διαπίστωσαν κάτι άλλο και τους έλεγαν μα εσείς μοιάζετε σαν εμάς, δεν είστε κακοί άνθρωποι και έχετε και περισσότερα προβλήματα από εμάς.
Στην παλιά Κρωβύλη οι πρόσφυγες Πόντιοι έκαναν μια τριμελή επιτροπή μεταξύ των οποίων ήταν και ο Ιάκωβος Γεωργιάδης του Ισαάκ και αναχώρησαν για να ψάξουν για μέρη μόνιμης εγκατάστασης τους. Έτσι πήγαν στο εγκαταλειμμένο από τους σλαβόφωνους χωριό Σισανλή (Ποντίκια) που βρίσκεται πάνω από τη Νέα Σάντα πριν τον Κέχρο. Το μέρος αυτό τους άρεσε, είχε και πολλά έτοιμα σπίτια και ορισμένα μισογκρεμισμένα. Όμως στα βουνά υπήρχαν ακόμα Κομιτατζήδες ληστές, έτσι φοβούμενοι ότι θα έχουν προβλήματα έφυγαν και ήλθαν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το χωριό. Το μέρος αυτό είχε δύο ποτάμια οπότε θα είχαν και μπόλικο νερό, για τους ίδιους τα ζώα και τα χωράφια τους, ήταν σε υψηλό σημείο και δεν κινδύνευαν από την ελονοσία. Επιστρέφοντας στους συγχωριανούς τους, τους ενημέρωσαν για τα καλά αυτής της περιοχής. Έτσι όλοι οι Πόντιοι που έμεναν προσωρινά στην παλιά Κρωβύλη φόρτωσαν πάλι την φτώχια τους πάνω στα κάρα και εγκαταστάθηκαν στο σημερινό σημείο.
Στο σημείο αυτό η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους μοίρασε τα οικόπεδα. Όλοι μαζί οι χωρικοί σαν τις μέλισσες άρχισαν να εργάζονται δίπλα στο ποτάμι και να φτιάχνουν πλιθιά με νερό, πυλό και άχυρο μεταφέροντάς τα με τα κάρα στο σημείο που θα έχτιζαν τα σπίτια τους. Στον τόπο αυτό της εγκατάστασης τους υπήρχαν λίγα χαλάσματα από γκρεμισμένα σπίτια, γιατί για λίγο διάστημα είχαν εγκατασταθεί Οθωμανοί και σλαβόφωνοι αλλά για άγνωστους λόγους εγκατέλειψαν το μέρος.
Με τα πλιθιά που έφτιαχναν όλοι μαζί, πάλι όλοι μαζί βοηθώντας ο ένας τον άλλον έχτισαν τα σπίτια και τους στάβλους τους. Σε λίγο ήλθαν από την μηχανοκαλλιέργεια με κάτι μεγάλα τρακτέρ και αφού ξήλωσαν τα μεγάλα δένδρα και τους θάμνους μοίρασαν στην κάθε οικογένεια ανάλογα με τα άτομα 20-40 ή 60 στρέμματα χωράφια.
Το 1930 όλοι οι χωρικοί πάλι με προσωπική εργασία έκτισαν την εκκλησία του χωριού αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τοποθέτησαν μάλιστα μέσα και εικόνες που είχαν φέρει από τις σκλαβωμένες πατρίδες τους. Την ίδια χρονιά έκτισαν και το σχολείο μαζί με δύο μεγάλες αίθουσες γιατί είχαν στο μυαλό τους να λειτουργήσει αργότερα και σαν γυμνάσιο. Σήμερα εφημέριος του χωριού είναι ο οικον. Γεώργιος Γιουρτζίδης. Στα νεκροταφεία του χωριού πριν 25 χρόνια περίπου η μαμή Χριστοφορίδου Ελευσίνα έκτισε προς θύμηση των γονέων της το εξωκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Οι χωρικοί τα πρώτα χρόνια μαζί με τα χωράφια τους διατηρούσαν και λίγα βουβάλια για το γάλα τους, αγελάδια, πρόβατα και βόδια για το όργωμα των χωραφιών. Εκεί βλέπουμε ότι όλα τα χρόνια υπήρχε και αλληλεγγύη μεταξύ τους. Έτσι όποιος δεν προλάβαινε να οργώσει όλα τα χωράφια του αμέσως όλοι οι χωρικοί τον βοηθούσαν, κάτι βέβαια που τώρα δεν το βλέπουμε πουθενά. Το 1940 κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο τραυματίστηκε ο Ιάκωβος Μουρατίδης που υπέφερε μέχρι να πεθάνει γιατί δεν έκλεινε η πληγή του.
Το 1941-44 κατά την Βουλγαρική κατοχή, οι Βούλγαροι γενικά δεν πείραζαν σε μεγάλο βαθμό τους χωρικούς, βέβαια έμεναν στα σπίτια τους και τους έπαιρναν το 90% της παραγωγής τους γιατί έτσι ήταν ο νόμος κατά των Ελλήνων χριστιανών, υπήρχαν όμως δύο Βούλγαροι χωροφύλακες που βλέποντας την φτώχια των χωρικών τους επέτρεπαν να πάρουν περισσότερα από την παραγωγή τους.
Όπως μας ενημερώνει πάλι ο Ευθυμιάδης Παναγιώτης το 1944 όταν επικράτησε ο κομμουνισμός στην Βουλγαρία δόθηκε εντολή να αποχωρήσουν οι Βούλγαροι έποικοι από την Ελλάδα. Από τον Αετόλοφο φόρτωσαν όσα κινητά πράγματα μπορούσαν στα κάρα και αναχώρησαν για την Βουλγαρία, στο γειτονικό Λοφάριο όμως όταν οι Βούλγαροι φόρτωσαν τα πράγματα στα κάρα και ορισμένα ζώα και ξεκίνησαν για την Βουλγαρία, οι Έλληνες χριστιανοί του Λοφαρίου μπήκαν μπροστά τους και τους είπαν όπως ήλθατε ντυμένοι με τα κουρέλια σας έτσι να φύγετε πάλι, όλα αυτά που θέλετε να πάρετε είναι δικά μας.
Οι έποικοι αμέσως ειδοποίησαν τον στρατό τους και τους περικύκλωσαν στην πλατεία του χωριού σημαδεύοντάς τους με τα πολυβόλα ετοιμάζονταν να τους εκτελέσουν. Το κακό ήταν έτοιμο να γίνει όμως για καλή τους τύχη μαθεύτηκε στο γειτονικό Αετόλοφο οπότε αμέσως ο διδάσκαλος Βασίλειος Βασιλειάδης και ο Δημοσθένης Αϊβαζίδης φόρεσαν και οι δύο τις φανέλες με το σήμα του σφυροδρέπανου και τρέξανε στο Λοφάριο όπου ενημέρωσαν τους Βούλγαρους στρατιώτες ότι τώρα είμαστε όλοι αδέλφια κομμουνιστές και πρέπει να μην υπάρχει μίσος μεταξύ μας, οπότε χάρη στην παρέμβασή τους αυτή έληξε το συμβάν και αφέθηκαν ελεύθεροι οι Λοφαριώτες.
Κατά την Εμφύλιο 15 άτομα έφυγαν με την θέλησή τους στα βουνά. Από αυτούς κανείς δεν γύρισε πίσω. Ένα βράδυ πήρανε με την βία περί τα 30 άτομα άνδρες και γυναίκες. Από αυτούς ορισμένοι επέστρεψαν πίσω. Λόγω αυτών των γεγονότων τους ενημέρωσε ο στρατός ότι δεν μπορούν να τους φυλάξουν και έτσι την ημέρα εργαζόταν στα χωράφια τους και το απόγευμα έφευγαν και πήγαιναν στην Αρίσβη όπου έμεναν μέχρι την άλλη ημέρα το πρωί. Μια νύχτα όμως οι αντάρτες πήρανε με την βία από την Αρίσβη όπου έμεναν όλους τους άνδρες του Αετόλοφου. Από αυτούς πάλι σε λίγο γύρισαν όλοι πίσω.
Με την λήξη του Εμφυλίου σπαραγμού αρκετές οικογένειες από τον Αετόλοφο εγκαταστάθηκαν σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και σε πολλές άλλες όπως και στην πόλη της Κομοτηνής.
Σήμερα είναι εμφανή τα σημάδια της ερήμωσης του χωριού. Το 2001 είχε 50 κατοίκους, το 2011, 39 κατοίκους και σήμερα έχει 19 κατοίκους.
Σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει κανείς μόνιμος κάτοικος του χωριού παρά μόνο θα συναντιούνται στο χωριό τους κάθε 15Αυγουστο της Κοίμησης της Θεοτόκου οι απανταχού Αετολοφιώτες. Η ερήμωση αυτή βέβαια οφείλεται λίγο στους κατοίκους του χωριού και κατά πολύ στην πολιτική των πολιτικών του κράτους των Αθηνών που εφάρμοσαν όλα αυτά τα χρόνια στους οικισμούς όλης της Ελλάδας και ειδικά της Θράκης.
Αρχαιότητες: Το 1964 δυτικά του χωριού προς το Αρσάκειο βρέθηκε μιλιοδείκτης της αρχαίας Εγνατίας Οδού που χρονολογείται στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαξιμίνου 235 με 238 μ.Χ.
Από τον Αετόλοφο κατάγεται και ο δικηγόρος Χαράλαμπος Δαμιανίδης που εκλέχθηκε βουλευτής Ροδόπης με το ΠΑΣΟΚ το 1993 και το 2000. Απεβίωσε το 2014 και ετάφη στον Αετόλοφο. Ο γιος του Παύλος Δαμιανίδης το 2010 εκλέχθηκε αντιπεριφερειάρχης Ροδόπης και ύστερα εκλέχθηκε πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών της Ευρώπης.
Ο οικισμός του Αετόλοφου από τις 7-6-2000 ανήκει στον Δήμο Μαρωνείας - Σαπών.
Πηγή: Ο Χρόνος