Δευτέρα 16 Ιουνίου 2008

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΧΩΡΙΟΥ

Ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Πρωτοχωρίου σας προσκαλεί στις εκδηλώσεις που πραγματοποιεί από τις 25 έως τις 28 Ιουνίου 2008.

Πρόγραμμα εκδηλώσεων

- Τετάρτη 25 Ιουνίου 2008: Αφιέρωμα στον Πόντο και παρουσίαση χορών από τον όμιλο "Αντάμωμα".
- Πέμπτη 26 Ιουνίου 2008: Δημοτική βραδιά, παρουσίαση χορών από τα χορευτικά τμήματα κάτω Κόμης, Μεταμόρφωσης και Αιανής.
- Παρασκευή 27 Ιουνίου 2008: Παρουσίαση χορών από το Σύλλογο Κρητών Θεσσαλονίκης "Τ΄ Αγρίμια και Θρακιωτών Πτολεμαΐδας.
- Σάββατο 28 Ιουνίου 2008: Μεγάλο Ποντιακό γλέντι.


Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Πρωτοχωρίου
Πρωτοχώρι Κοζάνης
Τ.Κ. 50100
Τηλ. 6947342224
Φαξ 2461099240

ΕΝΩΣΗ ΠΟΝΤΙΩΝ ΠΟΛΙΧΝΗΣ

Ο Δήμος Πολίχνης με τη συνεργασία της Ένωσης Ποντίων Πολίχνης, διοργανώνει εθελοντική αιμοδοσία την Τετάρτη 18 Ιουνίου 2008 από τις 17:00 έως τις 20:00 καθώς και τη Δευτέρα 23 Ιουνίου 2008 από τις 9:30 π.μ. έως τις 20:00, στο πνευματικό κέντρο του δήμου.

Πληροφορίες στο τηλ. 2310665961


Ένωση Ποντίων Πολίχνης
Αθανασίου Διάκου 26
Πολίχνη, Θεσσαλονίκη
Τ.Κ. 56533
Τηλ. & Fax: 2310666810
www.pontioipolichnis.gr
info@pontioipolichnis.gr

27ο Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών Νεολαίας στο Βούπερταλ

Θεωρείται το πιο εντυπωσιακό αντάμωμα των εκτός των συνόρων Ποντίων και για μια ακόμη φορά δικαίωσε τη φήμη του. Χιλιάδες Πόντιοι από όλη της Ευρώπη αντάμωσαν και φέτος στο Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών Νεολαίας που διοργάνωσε για 27η φορά η Ομοσπονδία Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων Ευρώπης, (ΟΣΕΠΕ). Τη φετινή εκδήλωση, που ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του πρώην Προέδρου της Ομοσπονδίας Χρήστου Παπαδόπουλου, φιλοξένησε το περασμένο Σάββατο η πόλη του Βούπερταλ και ο τοπικός Σύλλογος Ποντίων.

Εκατοντάδες νέοι, νέες και παιδιά της τρίτης και τέταρτης γενιάς χόρεψαν λεβέντικους, πανάρχαιους χορούς, στους ρυθμούς της λύρας, αποδεικνύοντας ότι δεν ξεχνούν τις πλούσιες παραδόσεις και την πολιτιστική τους κληρονομιά και δίνοντας την υπόσχεση ότι θα μεταλαμπαδεύσουν αυτά που κληρονόμησαν στις επόμενες γενεές, αναφέρει σε ρεπορτάζ η εφημερίδα «Ταχυδρόμος» του Ντίσελντορφ.

Φαντασμαγορική ήταν η σκηνή της ταυτόχρονης εισόδου στην κατάμεστη αίθουσα όλων των χορευτικών συγκροτημάτων από 37 Συλλόγους Ποντίων, ωστόσο το καλύτερο το άφησαν οι διοργανωτές για το τέλος. Ήταν η Σέρα, ο κατ` εξοχήν πολεμικός χορός των Ποντίων που παραπέμπει στον αρχαίο πυρρίχιο.

Το Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών Νεολαίας είναι θεσμός στα πολιτιστικά δρώμενα των ελληνικών παροικιών της Ευρώπης που συγκλονίζει, όχι μόνο τους Έλληνες, αλλά και τους φιλέλληνες σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, όπου λαμβάνει χώρα. Είναι ένα «μεγάλο αντάμωμα ανθρωπίνων σχέσεων και δεσμών και υπερηφάνειας», τόνισε η πρόεδρος της ΟΣΕΠΕ, Δήμητρα Παπαδοπούλου, δίνοντας έμφαση στην πολιτιστική και ιστορική διάσταση του φεστιβάλ.

Η μνήμη της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού ήταν και παραμένει η «σταθερά» του μεγάλου ποντιακού ανταμώματος. Και σε αυτήν αναφέρθηκε ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Κιλτίδης, τονίζοντας τις ακούραστες προσπάθειες των Ελλήνων Ποντίων του εξωτερικού να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους.

Από την πλευρά του ο πρώην υπουργού Μακεδονίας-Θράκης, Χάρη Καστανίδη συνεχάρη τους διοργανωτές για την εντυπωσιακή εκδήλωση και τη δουλειά τους. «Θα ήταν υπερήφανος ο Χρήστος Παπαδόπουλος», είπε χαρακτηριστικά ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

Το χαιρετισμό του προέδρου της Βουλής, Δημήτρη Σιούφα μετέφερε ο βουλευτής του ΛΑ.Ο.Σ Κυριάκος Βελόπουλος στην ομιλία του, υπογραμμίζοντας ότι «η Ρωμανία δεν πέθανε».

«Η Ρωμανία κι αν επέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο», τόνισε αρχίζοντας την ομιλία του ο νομάρχης Θεσσαλονίκης, Παναγιώτης Ψωμιάδης, που επισήμανε ότι η πολιτεία δεν έχει κάνει τα δέοντα για τον Ποντιακό Ελληνισμό.

Συγκίνηση προκάλεσε στους χιλιάδες παρευρισκομένους η παρουσία του μεγάλου μουσικοσυνθέτη Μίμη Πλέσσα, ο οποίος συνθέτει ένα μουσικό έργο αφιερωμένο στην γενοκτονία των Ποντίων.

Αίσθηση προκάλεσε η ομιλία του Συντονιστή ΣΑΕ-Περιφέρειας Ευρώπης, Γιώργου Αμαραντίδη, για πρώτη φορά με άλλη ιδιότητα από εκείνη του προέδρου της ΟΣΕΠΕ. Ο κ.Αμαραντίδης αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην αναγκαιότητα σύστασης εδρών Ποντιακών Μελετών σε πανεπιστήμια και στην ενίσχυση της ιστορικής έρευνας για τον Ποντιακό Ελληνισμό.

Στο χρέος της ιστορικής μνήμης αναφέρθηκε στο χαιρετισμό του ο επίτιμος πρόεδρος της ΟΣΕΠΕ, Χρήστος Γαλανίδης.

Περήφανη για τους Έλληνες του Βούπερταλ και την μεγάλη προσφορά τους στην πόλη δήλωσε η δήμαρχος του Βούπερταλ, Ούρσουλα Σουλτς, στον χαιρετισμό της.

Το φεστιβάλ τίμησαν με την παρουσία τους ο αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Κουτσουρίδης ως εκπρόσωπος του σεβασμιωτάτου μητροπολίτη Γερμανίας κ. Αυγουστίνου, ο βουλευτής Δράμας της Νέας Δημοκρατίας Σταύρος Δαϊλάκης, ο βουλευτής Β` Θεσσαλονίκης, Βασίλης Γερανίδης, οι νομάρχες Γρεβενών και Ημαθίας, Δημοσθένης Κουπτσίδης και Κώστας Καραπαναγιωτίδης, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Γερμανίας και μέλος του προεδρείου του ΣΑΕ, Κώστας Δημητρίου, ο αντιπρόεδρος και ο ταμίας της ΟΕΚ, Γιώργος Παπαδόπουλος και Κοσμάς Λουτσόπουλος αντίστοιχα, ο πρόεδρος της ΝΟΔΕ της ΝΔ/ΒΡΒ, Κώστας Κουπάντσης, εκπρόσωποι ομοσπονδιών και συλλόγων από διάφορες χώρες της Ευρώπης.

Από 17 έως 20 Ιουλίου 2008 το 10ο Συναπάντημα Νεολαίας

Το Σάββατο 07 Ιουνίου 2008 πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Σωματείου «Παναγία Σουμελά», Μητροπόλεως 15 στη Θεσσαλονίκη, η πέμπτη συνάντηση της Οργανωτικής Επιτροπής των νέων του 10ου Συναπαντήματος νεολαίας στην Παναγία Σουμελά.

Στις τέσσερις συναντήσεις που προηγήθηκαν οι νέοι συζήτησαν τις εκδηλώσεις του 9ου Συναπαντήματος και την θετική απήχηση που αυτές είχαν στους 600 και πλέον εκπροσώπους της πλειονότητας των ποντιακών σωματείων της Ελλάδας και της ελληνικής Διασποράς. Ανέλυσαν διεξοδικά τις ανάγκες που δημιουργούνται από την αυξανόμενη διάθεση αδελφών ποντιακών σωματείων. Διατύπωσαν την άποψη πως η πανελλήνια απήχηση των «Συναπαντημάτων» φαίνεται ξεκάθαρα στην όλο και αυξανόμενη επιθυμία συλλόγων να διοργανώνουν εκδρομές νεολαίων στο Ιερό Ίδρυμα ακόμη και σε άλλες ημερομηνίες. Τονίστηκε η αξία της συμμετοχής των νέων του 9ου «Συναπαντήματος» στον εορτασμό του 15Αυγούστου 2007 που σηματοδότησε το γεγονός ότι οι νέοι ανεβαίνουν στο Βέρμιο πρωτίστως ως προσκυνητές της χάρης της Παναγίας και ότι η «Παναγία Σουμελά» ως σωματείο και ίδρυμα σηματοδοτεί στον χώρο του Ελληνισμού.

Στο πρώτο μέρος της πέμπτης συνάντησης η Ο.Ε. κατέληξε σε ένα νέο περισσότερο καινοτόμο πλαίσιο για τις εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα από 17 έως 20 Ιουλίου 2008 στην Ιερά Μονή στην Καστανιά. Ανάμεσα σε αυτές προτείνονται και:
- εκκλησιασμός και κατάθεση στεφανιών στους τάφους των Κτητόρων της Νέας Μονής του Ιερομονάχου Αμβρόσιου Σουμελιώτη και των Προέδρων Φίλωνος Κτενίδη και Παναγιώτη Τανιμανίδη
- εκδρομή μικρής διάρκειας στον ιστορικό Καταχά Πιερίας, και επιστροφή στην Καστανιά, όπου τα παιδιά θα γνωρίσουν το χωριό αυτό που έστησαν πόντιοι πρόσφυγες και θα ξεναγηθούν στο εργαστήρι του σημαντικότατου Έλληνα γλύπτη κ. Ευθυμίου Καλεβρά, πόντιου της 2ης γενιάς.
- θέατρα και χορωδίες από αδελφά σωματεία νομών της Μακεδονίας και εισηγήσεις σχετικές με την ανιστόρηση της Μονής στο Βέρμιο
- αναβίωση ποντιακών εθίμων και γνωριμία με τον πολιτισμό των άλλων χριστιανικών λαών του Εύξεινου Πόντου
-εκμάθηση κατασκευής του «κεμεντζέ» από τον βραβευμένο κατασκευαστή ποντιακής λύρας κ. Γιώργο Σωνίδη από την Αθήνα
- εκμάθηση παρασκευής της ποντικής πίττας «περέκ» από εθελόντριες γυναίκες των ποντιακών χωριών της επαρχίας Ελασσόνας

Τέλος η Ο.Ε. δέχθηκε τις προτάσεις των νέων που εκπροσωπούσαν τα σωματεία τους για:
- ακόμη μεγαλύτερη σύνδεση και εμπλοκή των νέων που θα συμμετάσχουν στο 10ο Συναπάντημα με την πανήγυρη του 15Αύγουστου του 2008
- «αγκάλιασμα» των νέων που προσέρχονται προσκυνητές της Σεπτής Εικόνας σε άλλες περιόδους εκτός των ημερομηνιών διεξαγωγής των «Συναπαντημάτων».

Το δεύτερο μέρος περιελάμβανε συνάντηση με τον Πρόεδρο της «Παναγίας Σουμελά» κ. Γ. Τανιμανίδη στην οποία παρουσιάστηκε το πλαίσιο των προτάσεων. Ο κ. Γ. Τανιμανίδης ευχαρίστησε τους νέους για το έργο τους και υποσχέθηκε στις επόμενες συνεδριάσεις των Διοικητικών Συμβουλίων να ενημερώσει για το πρόγραμμα των εκδηλώσεων του 10ου Συναπαντήματος και πως Ίδρυμα και Σωματείο «Παναγία Σουμελά» καθώς και ο Ηγούμενος π. Σεραφείμ είναι διατεθειμένοι να κάνουν ότι μπορούν οργανωτικά, οικονομικά και ηθικά ώστε να ανταποκριθούν στις προσδοκίες της Οργανωτικής Επιτροπής. Κάλεσε τέλος τους νέους αυτή η συνεδρίαση να μην είναι η τελευταία αλλά να υπάρξει και άλλη που θα ξαναδεί τις τελευταίες λεπτομέρειες.

Κυριακή 15 Ιουνίου 2008

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΘΡΥΛΟΡΙΟΥ Ν. ΡΟΔΟΠΗΣ "Η ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΓΑΡΣ"

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων Θρυλορίου Ν. Ροδόπης «Η Κερασούντα και το Γαρς»,προσανατολισμένος σε μια διαρκή προσπάθεια διατήρησης των παραδόσεων και ανάδειξης της πολιτιστικής του ταυτότητας, σας προσκαλεί τη Δευτέρα 16 Ιουνίου 2008, του Αγίου Πνεύματος, στο Ταφικό έθιμο που θα πραγματοποιηθεί για άλλη μια χρονιά έξω από τα νεκροταφεία του χωριού μετά τη Θεία Λειτουργία.

Πρόκειται για αποχαιρετιστήριο τραπέζι στις αναστημένες ψυχές, λίγο πριν επιστρέψουν στον τόπο τους, σύμφωνα πάντα με τη θρησκευτική μας παράδοση.

Για την αναβίωση αυτού του πανάρχαιου εθίμου η διοίκηση του Συλλόγου αναφέρει τα εξής:

T’ A Πνευμάτ’ σα ταφία

Στην προσπάθεια ανίχνευσης της παράδοση μας, ανακαλύψαμε ότι άλλο ένα έθιμο είχε καταδικαστεί στη λήθη, όπως τόσα και τόσα άλλα.

Πρώτη φορά ακούσαμε να το αναφέρουν ηλικιωμένες γυναίκες του χωριού πριν χρόνια, όταν πλησίαζε του Αγίου Πνεύματος, οι οποίες μας ζήτησαν να το επαναφέρουμε. «Τ’ Α Πνευμάτ’ επέναμε σα ταφία και έτρωγαμε με τοι πεθαμέν’τσ’. Γιατί κι ’φτάτε κατ’ να ίνεται ξαν’ το ατέτ’;»

Έτσι, με την αναβίωση του εθίμου για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2001 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ποντίων Θρυλορίου, το ταφικό έθιμο επανήλθε στη ζωή του Θρυλορίου και τελείται ανελλιπώς κάθε Αγίου Πνεύματος.

Πρόκειται για ένα έθιμο που ξεπερνάει τα 2500 χρόνια ζωής, που ταξίδεψε με τους πρώτους έποικους στον Πόντο από την μητροπολιτική Ελλάδα, οι οποίοι ανάμεσα στις άλλες συνήθειές τους πήραν μαζί τους και το ταφικό έθιμο και το οποίο διατηρήθηκε και μετά τον εκχριστιανισμό του Πόντου από τον Απόστολο Ανδρέα, εκφράζοντας πλέον την πίστη για την ανάσταση των νεκρών με την Ανάσταση του Κυρίου.

«Που σου, θάνατε το κέντρον; Που σου, Άδη το νείκος;
Ανέστη Χριστός, και συ καταβέβλησαι.
Ανέστη Χριστός, και πεπτώκασι δαίμονες.
Ανέστη Χριστός, και χαίρουσιν άγγελλοι.
Ανέστη Χριστός, και ζωή πολιτεύεται.
Ανέστη Χριστός, και νεκρός ουδείς εν τω μνήματι.
Χριστός γάρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο»

Του Αγίου Πνεύματος λοιπόν, που οι αναστημένες ψυχές επιστρέφουν στον τόπο τους, κατά την ποντιακή μας παράδοση στο Θρυλόριο, εμείς πηγαίνουμε να φάμε μαζί τους, να τους κάνουμε ένα γιορταστικό τραπέζι και να τους ευχηθούμε καλό ταξίδι.

Η Ειρήνη Αναστασιάδου, γεννημένη το 1913 στο χωρίο Πίαντζουχ της Ρωσίας, το περιγράφει ως εξής:

«Τα ψήα ασή Λαμπρή κ’ επεκεί, λάσκουνταν πενήντα ημέρας. Τ’ Α Πνευμάτ’ κλώσκουνταν σα τόπεν α τουν. Για τ’ ατό εείνο την ημέρα επέναμε σην εκκλησία και επαρακάλναμε σα γόνατα να φεύνε τα ψήα και να μη απομένε αδά. Τ’ Α Πνευμάτ’ εν’ κιάλλο καλλίον α σ’ όλεν για τα ψήα. Εείνο την ημέρα τα ψήα τρώνε με τ’ εμάς. Πριχού να φεύνε σα τόπεν α τουν, φάισ’ατσε, σ’χωράσ’ατσε και δάνε πλαν. Αναπάεται η ψή α τουν και τ’ εσόν πα. Η μάνα μ’ έλεεν, οι αποθαμέν’ τρώνε με τ’ εμάς.»

Η αείμνηστη Μαρία Τοπαλίδου γεννημένη το 1922, στο δρόμο της προσφυγιάς, περιέγραφε τις παιδικές της μνήμες από το έθιμο στο Θρυλόριο: «Όντας έμνε μικρέσα και θα εμέρωνε τ’ Α Πνευμάτ’, λέγω τη μάνα μ’:

Μάνα ο κόσμον οπουρνά α πάει σα ταφία, εμείς κι θα πάμε;
Η μάνα μ’ είπεμε:

Ατοίν ντ’ εφτάνε το ατέτ, εμείς κ’ εφτάμα.
Εείνο τη βραδύ ελέπω σ’ όραμα μ’ τον πατέρα μ’ να λέει με:

Ατοίν θα έρτανε, κ’ εσύ κι θα έρθεσαι;
Εσκώθα απουρπουνού και λέω τη μάνα μ’ ντο είδα σο όρομα μ’.

Αρ’ ατσ’ αν έν’ σουκ απάν’, είπεμε η μάνα μ’, ποίσω ήνταν εν’ και δέβα εσύ πα.
Εσκώθα, εποίκα φελία, ριζόγαλο και επήγα σα ταφία. Έρθεν ο ποπάς, εποίκαμε τρισάγιο και επεκεί, εξ’ μερέα α σα ταφία, εγούρεψαμε το τραπέζ’. Έπλωσαμε αφκά τα τσούλε, έθηκαμε απάν’ τη τραπεζί το πανί και τα φαϊα που είχεν ο καθαείς.

Θυμούμαι έτον και ο σ’χωρεμένον ο Βασίλτς ο Παρχαρίδης. Ατός εβάλνε τη σειρά που α κάθουμνες σο τραπέζ’.

«Σ’χωρεμέν’, σ’χωρεμέν’» σ’ έναν τ’ άλλο είπαμε, έφαγάμε με τ’ αποθαμέντσ’ εντάμα και εδέβαμε εμείς σ’ οσπίτε μουν και εκείν’ σα τόπεν α τουν.».

Έτσι γίνεται και σήμερα. Μετά την λειτουργία όλοι παίρνουν διάφορα φαγητά και πηγαίνουν «σα ταφία». Ο παπάς του χωριού κάνει τρισάγιο και μετά στρώνεται το τραπέζι έξω από τα νεκροταφία. Και τι δεν έχει αυτό το τραπέζι! Φελία, πισία, πιροσκία, λαβάσε, ριζόγαλο, χασίλ, κεράσια, ταν, ρακί για τους άντρες και ότι άλλο παραδοσιακό και νέο φαγητό μπορεί να φανταστεί κανείς. Τρώνε, πίνουν, μιλούν για τον νεκρό τους, χαίρονται μαζί με τις αναστημένες ψυχές. Όλοι συμμετέχουν στο κοινό τραπέζι ζωντανών και νεκρών. Και εκεί νιώθεις ότι ο θάνατος είναι συνέχεια της ζωής, προετοιμάζεσαι στην ιδέα του, συμφιλιώνεσαι. Κανείς δεν νιώθει θλίψη, κανείς δεν λυπάται, δεν κλαίει, είναι μέρα χαράς, είναι μια γιορτή. Χαρά που απορρέει από την πίστη στην ανάσταση των νεκρών, από την χριστιανική πίστη για την Ανάσταση.

Υπήρχε μάλιστα η πεποίθηση ότι αφού οι ψυχές μετά το τραπέζι αυτό, κατά τις 12.00 το μεσημέρι επέστρεφαν στον τόπο τους, μπορούσε κανείς να τις δει μέσα στα πηγάδια. Έπαιρναν έτσι ένα καθρεφτάκι και προσπαθούσαν να δουν στο νερό του πηγαδιού τις ψυχές των δικών τους ανθρώπων, κάτι βέβαια που σχετίζεται με την αρχαιοελληνική δοξασία σύμφωνα με την οποία η κάθοδος των ψυχών στον Άδη γινόταν μέσα από το νερό.

Το ταφικό έθιμο συνεχίζουν να τελούν σήμερα οι πόντιοι στα Σούρμενα Ελληνικού – Αττικής την Κυριακή του Θωμά, στο Χορτοκόπι Ελευθερούπολης Καβάλας τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, στο Δρακόντιο της Κοινότητας Κολχικού Λαγκαδά της Ζωοδόχου Πηγής, οι νεοπρόσφυγες Πόντιοι από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, πιθανότατα και πόντιοι σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

Είναι εκπληκτικό, πως το ταφικό έθιμο διατηρήθηκε τόσους αιώνες, πως άντεξε στη φθορά του χρόνου!

Βαθείς μελετητές του αρχαίου ελληνικού κόσμου λένε:

«…Οι βασικές πράξεις και οι θεσμοί της ζωής, γέννηση, γάμος, οικογένεια, γένος, κράτος, έπαιρναν μια μυσταγωγική αξιοπρέπεια από τη θρησκεία. Με τη λατρεία ή την τιμή προς τους νεκρούς, οι γενεές συνδέονταν μεταξύ τους με μια συνέχεια υποχρεώσεων, έτσι ώστε η οικογένεια να μην είναι απλά ένα ζευγάρι με τα παιδιά τους, αλλά μια ιερή ένωση και αλληλουχία αίματος και πυρός που εκτείνονταν μακριά στο παρελθόν και στο μέλλον και κρατούσε τους νεκρούς, τους ζωντανούς και τους αγέννητους σε μια ενότητα ισχυρότερη οποιουδήποτε κράτους».

Πιθανόν εδώ να βρίσκεται η απάντηση της μακραίωνης πορείας του εθίμου, στην αγάπη προς τους νεκρούς, στο ιερό δέσιμο που είχαν μ’ εκείνους. Ίσως να οφείλεται και στο χαρακτήρα των Ποντίων, που δεν αλλοτριώνεται εύκολα, στην επιμονή και στο πείσμα τους, στην ψυχική αντοχή τους, στην πίστη τους για τη συνέχεια της ζωής. Βιώσαν την τραγική γενοκτονία, τον ξεριζωμό από τις πατρογονικές τους εστίες, την προσφυγιά, ένιωσαν την φρίκη του θανάτου κι όμως άντεξαν. Δεν άφησαν τον πόνο και την ανάγκη επιβίωσης να τους κάνουν να ξεχάσουν τους νεκρούς τους. Με τρόπο απλό, με σεβασμό και αγάπη, κάθε νέα γυναίκα έκανε εκείνο που είχε κάνει η μητέρα της, η γιαγιά της, η πρόγιαγιά της. Και έτσι αβίαστα, με μια αθόρυβη δύναμη, το έθιμο πέρασε από γενιά σε γενιά ενώνοντας τους ζωντανούς, τους νεκρούς και τους αγέννητους με μια σύνδεση αιώνια.

Χρύσα Μαυρίδου

ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Έρθεν τ’ Α Πνευμάτ’. Τρανόν ημέρα. Ετοπλαεύταμε ολ’ σην εγκλεσίαν και παρακαλούμε τον Θεόν να σχωρά τ’ απθαμέντσι μουν και τα ψήα τουν να αναπάουνταν όντες πάνε σον τόπον α τουν. Ερούξαμε σα γόνατα, απάν ση καρυδί τα φύλλα και ούλ’ εντάμαν επήκαμε ευχήν.

Αστό εσχόλασεν η εγκλεσία ο καθαείς επαίρε το φαϊν π’ εχαζουρλάεψεν και επήγαμε σα ταφία.

Ο ποπάς τη χωρί εποίκεν τρισάγιο και επεκεί εγούρεψαμε το στολ εξ’ α σα ταφία. Και ντο κι είχε ατό το στολ! Φελία, πισία, πιροσκία, λαβάσε, ριζόγαλο, χασίλ, ήνταν συρ η ψης. Εκάτσαμε ούλ’ εντάμα, ζωντανοί κι αποθαμέν’ σ’ αβούτο το τραπέζ και έφαγάμε.

Επεκεί αποχαιρέτσαμάτς και εδέβαν πλαν.

Οφέτος εν’ δεύτερον χρονία π’ εφτάμε το ατέτ και η ψη μουνε ενεπάεν. Εθαρρείς και τ’ εσόν ο άνθρωπον εν με τ’εσέν και κάθεται σο στολ και τρώει. Ατότε εγροικάς πόσον σουμά έν’ ο θάνατον και η ζωήν.

Θυμούμε έναν ημέρα, όντες εκαλάτσευαμε με τη θεία Μαρία την Τοπαλίδου, για τ’ Α Πνευμάτ’, είπεμε είναν ιστορία:

«Όντας έμνε μικρέσα και θα εμέρωνε τ’ Α Πνευμάτ’, λέγω τη μάνα μ’:

Μάνα ο κόσμον οπουρνά α πάει σα ταφία, εμείς κι θα πάμε;
Η μάνα μ’ είπεμε:

Ατοίν ντ’ εφτάνε το ατέτ, εμείς κ’ εφτάμα.
Εείνο τη βραδή ελέπω σ’ όραμα μ’ τον πατέρα μ’ να λέει με:

Ατοίν θα έρτανε, κ’ εσύ κι θα έρθεσαι;
Εσκώθα απουρπουνού και λέω τη μάνα μ’ ντο είδα σο όρομα μ’.

Αρ’ ατσ’ αν έν’ σουκ απάν’, είπεμε η μάνα μ’, ποίσω ήνταν εν’ και δέβα εσύ πα.
Εσκώθα, εποίκα φελία, ριζόγαλο και επήγα σα ταφία. Έρθεν ο ποπάς, εποίκαμε τρισάγιο και επεκεί, εξ μερέα α σα ταφία, εγούρεψαμε το τραπέζ. Έπλωσαμε αφκά τα τσούλε, έθηκαμε απάν τη τραπεζί το πανί και τα φαϊα που είχεν ο καθαείς.

Θυμούμαι έτον και ο σχωρεμένον ο Βασίλτς ο Παρχαρίδης. Ατός εβάλνε τη σειρά που α κάθουμνες σο τραπέζ.

«Σχωρεμέν’, σχωρεμέν’» σ’ έναν τ’ άλλο είπαμε, έφαγάμε με τ’ αποθαμέντσ’ εντάμα και εδέβαμε εμείς σ’ οσπίτε μουν και εκείν’ σα τόπε τουν.».

Οφέτος εράεψα να μαθάνω για το ατέτ κατ’ κι άλλο. Ατσ’ πα έφτασα ση θεία την Ειρήνη Αναστασιάδου, γενέα Αποστολίδη, που εγεννέθε σα 1913 σην Απαζία τη Ρωσίας, σο χωρίο Πίαντζουχ.

Εχάρα πολλά όντες η θεία Ειρήνη είπεμε ότι θυμάται πως εποίναν τ’ ατέτ τ’ Α Πνευμάτ’ οι πρόγονοι μουν, πριχού έρτανε σο Θρυλόριο. Γιατί η θεία Ειρήνη ους τα οχτώ χρόνε τς εζήνε σο Μερχαβούλ, σε ένα χωρίο σουμά σο Πίαντζουχ και όλεν θυμάται τα.

Ερώτεσάτην :

Θεία Ειρήνη σην Πατρίδα θυμάσαι ντο εποίνετε τ’ Α Πνευμάτ’;
Θεία Ειρήνη: Πως κι θυμούμαι πούλι μ’. Τα ψήα ασή Λαμπρή κ’ επεκεί, λάσκουνταν πενήντα ημέρας. Τ’ Α Πνευμάτ’ κλώσκουνταν σα τόπαι τουν. Για τ’ ατό εείνο την ημέρα επέναμε σην εγκλεσία και επαρακάλναμε σα γόνατα να φεύνε τα ψήα και να μη απομένε αδά.

Σο Μερχαβούλ, σουμά σα ταφία, οπίς μερέα, έτον η εγκλεσία τη Παναϊας. Τ’ Α Πνευμάτ’ ακεί εγκλησιάσκουμες. Έρχουνταν και πολλοί ασό Πίαντζουχ.

Έξ α σην εγκλεσία έτον ένα μακρύ σανίδ’, που είχαμα τραπέζ’, με τα σκαμνία α σα δύο μερέθε. Όνταν έρθαμε αδά σο χωρίο ερχίνεσάμε και έστρωνάμε το τραπέζ’ αφκά.

Εείνο την ημέρα εποίναμε τον «ψαλμό». Ο καθαείς έκοφτε ή πρόγατο ή μουσκάρ, ήνταν κρέας εθέλνε και ους να εσχόλαζεν η εγκλεσία, έβραζανα σα καζάνε.

Όντες ετελούτουν η εγκλεσία έστρωνάμε το τραπέζ’. Εποίναμε και πάστα (φασούλε γλισμένα) και ήνταν άλλο εθέλνε ο καθαείς.

Εκεί που εζήναμε πολλά πλούσιο μέρος έτονε. Αχ! και να επόρνα να επέγνα έλεπα μίαν κι άλλο τα μέρε μουν.

-Θεία Ειρήνη, πως θυμάσαι ατόσα πολλά πράματα;

Θεία Ειρήνη: Έκιτι πούλι μ’, εγώ έρθα απ’ εκές οχτώ χρονών. Όλεν πα θυμούματα.

-Ατό το ατέτ για τόποιο εποίνανα;

Θεία Ειρήνη: Ας λέγω σε. Ατόν τον «ψαλμό» εποίνανα και όνταν επεθάνεν κάποιος, σα σαράντα, σο χρόνο και τα’ Α Πνευμάτ’. Τα’ Α Πνευμάτ’ εν’ κιάλλο καλλίον ασ’ ούλαι. Εείνο την ημέρα τα ψήα τρώνε με τα’ εμάς. Πριχού να φεύνε σα τόπεν α τουν, φάισατσε, σχωράσατσε και δένε πλαν. Αναπάεται η ψήα τουν και τεσόν πα. Η μάνα μ’ έλεεν, οι αποθαμέν’ τρώνε με τ’ εμάς.

Έξα, ότι ατό την ημέρα σα γουβία, με τα’ έναν καθίφτρα, επόρνες κ’ έλεπες τον αποθαμένο σ’.
Θεία Ειρήνη: Ατό εποίνανα οι Γαρσλούδες (γελά). Είναν ημέρα είπα τη θεία Μαρία τη Βασιλίνα, να εφτάγα κ’ εγώ, αμά κ’ εφέκε με. Εθέρναν ότι έλεπαν τα ψήα, αμά την ισκιένατουν έλεπαν.

Εμείς σο Σύλλογο θεία Ειρήνη, οφέτος εποίκαμε το ατέτ, για δεύτερο χρονία.
Θεία Ειρήνη: Έμαθα το και εχάρα. Ατό το ατέτ πολλά καλό εν’ και να μη αποδαβαίνετετο. Είπασε, τ’ Α Πνευμάτ’ εν’ ασ’ ούλαι καλλίο.

Ατά είπανέμε η θεία Μαρία και η θεία Ειρήνη. Ατοίν το χρέος ατουν εποίκανα. Απομέν σε μας, που έρχουμες απ’ οπίς, να κρατούμε τ’ ατέτε τοι γονέοις ιμουν και να μαθάνομε την ιστορία μουνε, τα ρίζας ιμουνε, για να μην ανασπάλομε καμίαν εμείς και τα μωρά μουνε, ποίος είμεσε και απόθεν είμεσε.

Ο Θεό να έχετσε καλά και να αξιώνμασε σ’ άλλ’ τη χρονία, αήκον καιρό να φτάμε έναν ταξίδ’ σον ανάσπαλτο Πόντο, που ατόσον πολλά θέλωμε ούλ να ελέπομε.

Χρύσα Μαυρίδου

Τ’ ΑΕ ΠΝΕΥΜΑΤ’

Έρθεν κι’ οφέτος τ’ Αε Πνευμάτ’
σον ουρανόν τερούμε
να ελέπομε τ’ αποθαμέντς
ατοίντς π’ αροθυμούμε.

Ατοίντς π’ εφέκαν και έφυγαν
και εφέκανέ μας χρόνε
ας έρταν σο νου μουν έναν ξα
με δάκρε και με πόνε.

Έρθαν εδέβαν κα έφυγαν
σ’ αβούτο την ζωήν
χωρίον τρανόν έχτισαν
σ’ έναν μικρόν ταφίν.

Οσήμερον καλούνε μας
εντάμα για να τρώμε
και ση ταφί το τέρεμαν
τα μάτε μουν θολώνε.

Άνθρωπος σ’ αβούτο τη ζωήν
εξέχασεν συγγενόν ατ’
οσήμερον ας αφτείν κερίν
και φτάει τον σταυρόν ατ’.

Σαλπιγγίδης Σάββας


Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντίων Θρυλορίου Ν. Ροδοπής "Η Κερασούντα και το Γαρς"
Θρυλόριο Ν. Ροδόπης
Τ.Κ. 69100
Τηλ. & Fax: 2531038787
Κιν. 6973070513
www.thrilorio.gr
thrilorio.komotinis@gmail.com
xrysakaiepixrysa@gmail.com