 |
| Εθνοκάθαρση και Γενοκτονία – Η περίπτωση του Πόντου |
Μία ενδιαφέρουσα τοποθέτηση κάνει ο ιστορικός-δημοσιογράφος Νίκος Πετρίδης σχετικά με το τι ορίζεται εθνοκάθαρση και τι Γενοκτονία, μέσα στα χιλιάδες που έχουν δημοσιευθεί τις τελευταίες μέρες:
Τι ορίζεται ως Εθνοκάθαρση;
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, εθνοκάθαρση αποτελούν οι ενέργειες που αποσκοπούν στο να «καταστήσει κάποιος μια περιοχή εθνικά ομογενοποιημένη, χρησιμοποιώντας μέσα όπως τη βία και το φόβο, προκειμένου να διώξει από την περιοχή εκείνους τους πληθυσμούς που ανήκουν σε μια άλλη εθνική ή φυλετική ομάδα».
Έγινε εθνοκάθαρση στον Πόντο;
Απόλυτα ΝΑΙ.
Ήδη από το 1914, σε πολλές περιοχές υπήρξε βίαιη μετακίνηση ρωμαίικων πληθυσμών, με διάφορες δικαιολογίες. Σε άλλες περιοχές υπήρξε δράση ένοπλων συμμοριών, με σκοπό την τρομοκράτηση των ρωμαίικων πληθυσμών και την εγκατάλειψη των οικιών και των περιουσιών τους.
Ναι αλλά τους εξισλαμισμένους Ποντίους, δεν τους ενόχλησε κάποιος. Άρα δεν υπήρξε εθνοκάθαρση, εναντίον όλου του ποντιακού στοιχείου.
Σύμφωνα με τα δεδομένα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μόνο οι ελληνορθόδοξοι Πόντιοι ήταν μέλη του ρωμαίικου μιλετιού. Οι μουσουλμάνοι, ασχέτως καταγωγής, ήταν μέλη του κυρίαρχου μιλετιού και δεν τους πείραζε κανένας. Οι διώξεις αφορούσαν μια συγκεκριμένη εθνική ομάδα, τους ελληνορθόδοξους Ποντίους, τους Ρωμιούς. Ήταν λοιπόν ξεκάθαρη εθνοκάθαρση, σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ.
Τι ορίζεται ως Γενοκτονία;
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, για να περιγραφεί ένα γεγονός ή ένα σύνολο γεγονότων ως Γενοκτονία, θα πρέπει να έχει γίνει μία ή περισσότερες από τις παρακάτω πράξεις, «με στόχο την ηθελημένη καταστροφή ή τον αφανισμό ενός μέρους ή μιας ολόκληρης εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ανθρώπων:
- Δολοφονία μελών της ομάδας αυτής.
- Πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχολογικών τραυμάτων σε μέλη της ομάδας.
- Ηθελημένη επέμβαση στις συνθήκες ζωής των ομάδων αυτών, με στόχο το φυσικό αφανισμό τους.
- Επιβολή μέτρων με στόχο την αποτροπή των γεννήσεων εντός της ομάδας αυτής.
- Βίαιη μετατόπιση παιδιών από την ομάδα αυτή σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων».
Έγινε έστω ένα από τα παραπάνω εναντίον των Ποντίων, ώστε να στοιχειοθετηθεί ο ορισμός Γενοκτονία;
Απόλυτα ΝΑΙ. Όχι μόνο ένα, αλλά ΚΑΙ τα πέντε από τα παραπάνω. Τα παίρνουμε με τη σειρά:
- Δολοφονία μελών της ομάδας αυτής.
-Ήδη από το 1914 έχουμε δολοφονίες Ποντίων, οι οποίες πολλαπλασιάζονται από το 1916 και αποκτούν πλέον μαζικό χαρακτήρα από το 1919.
- Πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχολογικών τραυμάτων σε μέλη της ομάδας.
- Τα σοβαρά σωματικά και ψυχολογικά τραύματα σε μέλη της ελληνορθόδοξης ομάδας του Πόντου, είναι κοινός τόπος καθ` όλη την περίοδο 1914-1923, σε όλη τη γεωγραφική έκταση του Πόντου και ήταν το λιγότερο από τα δεινά που υπέστησαν τα μέλη αυτής της εθνικής ομάδας.
- Ηθελημένη επέμβαση στις συνθήκες ζωής των ομάδων αυτών, με στόχο το φυσικό αφανισμό τους.
- Η βίαιη μετακίνηση πληθυσμών με δυσμενείς καιρικές συνθήκες, μέσω έρημων και απόκρημνων δρομολογίων, σε άλλες περιοχές, χωρίς δυνατότητα κατάλληλης διαμονής, επαρκούς διατροφής και εργασίας, αποσκοπούσε ουσιαστικά στον αφανισμό τους.
Το ίδιο συνέβη και σε ολόκληρα χωριά και περιοχές, των οποίων ο πληθυσμός δε μετακινήθηκε, αλλά δεσμεύτηκαν οι περιουσίες τους και τα μέσα παραγωγής, με φυσικό αποτέλεσμα τον αφανισμό τους.
Το ίδιο και με την υποχρεωτική στράτευση των ανδρών που ήταν γονείς ανηλίκων και μοναδικοί άρρενες στην οικογένεια, με αποτέλεσμα την ασιτία και τον αφανισμό των παιδιών, των συζύγων και των γερόντων γονέων τους.
- Επιβολή μέτρων με στόχο την αποτροπή των γεννήσεων εντός της ομάδας αυτής.
- Η κατάσταση λιμού στην οποία περιήλθαν ολόκληρες περιοχές του Πόντου, λόγω της στέρησης μέσων παραγωγής, κατάσχεσης της παραγωγής και απαγόρευσης καλλιέργειας, είχε ως αποτέλεσμα τη δραστική μείωση γεννήσεων της συγκεκριμένης εθνικής ομάδας κατά την περίοδο 1914-1923.
Το ίδιο και η υποχρεωτική στράτευση των ανδρών, αλλά και ο διαχωρισμός ανδρών και γυναικών στους προορισμούς εκτοπισμού τους και η τοποθέτησή τους σε διαφορετικούς οικισμούς.
- Βίαιη μετατόπιση παιδιών από την ομάδα αυτή σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων.
- Υπάρχει πληθώρα περιπτώσεων βίαιης αρπαγής παιδιών και εφήβων (αγοριών και κοριτσιών) από τις οικογένειές τους, με ονόματα και αναλυτικά στοιχεία, σε κάθε περιοχή του Πόντου. Απόγονοι αυτών των παιδιών αναζητούν και βρίσκουν μέχρι σήμερα συγγενείς τους που ήρθαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες.
Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών το 1921, ανακάλυψε και κατέγραψε περισσότερα από 2.000 τέτοια παιδιά, τα οποία είχαν συγκεντρωθεί βιαίως σε μουσουλμανικά «ιδρύματα», με αποτέλεσμα τη διάσωσή τους. Πολλές χιλιάδες ακόμα, έμειναν «αγνοούμενα».
Οι αρνητές της Γενοκτονίας λένε ότι αυτά ήταν μέτρα που λήφθηκαν ως αποτέλεσμα της εμπόλεμης κατάστασης με την Ελλάδα (στο πλαίσιο του Α΄ ΠΠ) και της ελληνικής επέμβασης στη Μικρά Ασία. Άρα οι Πόντιοι ήταν εν δυνάμει εχθρικό στοιχείο.
Ανιστόρητες ανοησίες. Όταν άρχισαν να συμβαίνουν τα παραπάνω, η Ελλάδα και η Τουρκία δεν ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο το 1917 και η απόβαση στη Σμύρνη έγινε το 1919. Οι διωγμοί άρχισαν από το 1914. Εξάλλου Πόντιοι συμμετείχαν ως στρατιώτες του Οθωμανικού στρατού και στο μέτωπο της Καλλίπολης (εναντίον της επιχείρησης απόβασης της Αντάντ) και στο ανατολικό μέτωπο (εναντίον των ρωσικών δυνάμεων στο Καρς) και στα διάφορα «τάγματα εργασίας» ανά την επικράτεια. Οι περισσότεροι μάλιστα Πόντιοι επιστήμονες που στρατεύτηκαν, είχαν βαθμό αξιωματικού.
Γιατί η Τουρκία (και μερικοί Έλληνες ιστορικοί) υποστηρίζει ότι όλα αυτά έγιναν ως αποτέλεσμα της δράσης ανταρτικών ομάδων Ποντίων, οι οποίοι προέβησαν σε σφαγές τουρκικού πληθυσμού;
Οι ανταρτικές ομάδες Ποντίων δημιουργήθηκαν κυρίως μετά το 1919, ως αποτέλεσμα των σφαγών του ποντιακού στοιχείου, δηλαδή ήταν προσπάθεια αυτοάμυνας. Μέχρι τότε έχουμε λίγες περιπτώσεις ανταρτικών ομάδων, σε συγκεκριμένες περιοχές, όπου υπήρχε εγκληματική δράση ατάκτων Τούρκων και Κούρδων. Αυτή ήταν πραγματική τοπική προσπάθεια αυτοάμυνας. Επίσης, λίγες ολιγομελείς ομάδες δημιουργήθηκαν σε μερικές περιοχές από το 1915, κυρίως από φυγόστρατους, όταν έγινε πλέον ξεκάθαρο ότι η στράτευσή τους αποσκοπούσε στον αφανισμό των ιδίων και στη λιμοκτονία των οικογενειών τους.
Για να χαρακτηριστεί ως Γενοκτονία με ευθύνη της Τουρκίας, θα πρέπει να υπήρχε συγκεκριμένο κεντρικό σχέδιο. Πώς έγινε κάτι τέτοιο, αφού τα έκτροπα διεξήχθησαν από ομάδες άτακτων τσετών;
Οι καταστάσεις που ορίζουν τη Γενοκτονία (κατασχέσεις, λιμοκτονία, εκτοπισμοί, απαγόρευση παραγωγής κλπ), δημιουργήθηκαν με κεντρικές αποφάσεις κατά την περίοδο 1914-1918 και διεξήχθησαν από τακτικές δυνάμεις του Οθωμανικού Στρατού, κατόπιν κεντρικού σχεδιασμού και σχετικών διαταγών.
Οι δε μαζικές δολοφονίες άμαχου πληθυσμού και οι εκτελέσεις με διάτρητες αποφάσεις «στρατοδικείων» μετά το 1919, διεξήχθησαν επίσης από τακτικές δυνάμεις που τάχθηκαν στο πλευρό του Μουσταφά Κεμάλ.
Ακόμα όμως και οι λεγόμενοι «τσέτες» του Τοπάλ Οσμάν και άλλων εγκληματιών που έδρασαν στον Πόντο, ήταν τακτικές δυνάμεις. Υπενθυμίζουμε ότι ο Τοπάλ Οσμάν ήταν Δήμαρχος Κερασούντας και διορισμένος «Διοικητής» της Μαύρης Θάλασσας, από τον ίδιο τον Κεμάλ.
Αφού από τα παραπάνω προκύπτει ότι, σύμφωνα με τους ορισμούς που δίνει ο ΟΗΕ, ήταν και Εθνοκάθαρση και Γενοκτονία, ποια είναι η ουσία της διαφοροποίησης;
Η Γενοκτονία είναι σαφής διεθνής νομικός όρος από το 1948 και ανοίγει το δρόμο για καταδίκη και για διεκδίκηση επιβολής διεθνών κυρώσεων σε όποιο κράτος τη διέπραξε.
Γιατί τότε μεγάλη ομάδα ιστορικών δεν παραδέχονται ότι έγινε Γενοκτονία;
Δεν υπάρχει «μεγάλη ομάδα ιστορικών». Είναι μερικοί ιστορικοί στην Ελλάδα και η κρατική ιστοριογραφία της Τουρκίας. Αυτοί μάλιστα της Ελλάδας, αποτελούν συγκεκριμένη ομάδα με πολλαπλές και διαχρονικές σχέσεις μεταξύ τους (πανεπιστημιακές, κοινωνικές, επαγγελματικές κλπ). Είναι επίσης ενδεικτικό ότι όλοι ανήκουν στο χώρο της λεγόμενης «ανανεωτικής αριστεράς». Αυτό μας επιτρέπει να εξηγήσουμε την εμμονή τους στην άρνηση της Γενοκτονίας (παρά το σαφή ορισμό του ΟΗΕ), με βάση όχι την ιστορική επιστήμη, αλλά την όποια ιδεολογία τους. Τελικά, αν δεν αναγνωρίζουν και δεν παραδέχονται τις προϋποθέσεις που θέτει ο ορισμός του ΟΗΕ, τότε γιατί εμπλέκονται στη συζήτηση περί αυτών ακριβώς των προϋποθέσεων του ΟΗΕ; Ας κάνουν το δικό τους παγκόσμιο οργανισμό και ας βγάλουν δικούς τους ορισμούς.
Κι εμάς τι θα μας προσφέρει η αναγνώριση της Γενοκτονίας;
Εμάς προσωπικά, τίποτα, εκτός από μια ηθική ικανοποίηση για τους άταφους νεκρούς μας. Στην ειρήνη και τη δικαιοσύνη όμως, θα προσφέρουν πολλά. Όταν ένας κλέφτης, δεν παραδέχεται ότι αυτό που έκανε ήταν κλεψιά, αλλά «απαλλοτρίωση», «κοινωνική δικαιοσύνη» κλπ, τότε θα το ξανακάνει. Το ίδιο ισχύει και για ένα δολοφόνο και πολύ περισσότερο για ένα κράτος που διέπραξε Γενοκτονία. Αν δεν αναγνωρίζει το έγκλημα που διέπραξε στο παρελθόν, τότε είναι πολύ εύκολο να διαπράξει το ίδιο και στο μέλλον, χωρίς καμία τύψη και κανένα φόβο τιμωρίας.
Τελικά το πρόβλημά μας σήμερα είναι ο Φίλης;
Όχι. Το πρόβλημά μας ως χώρα, είναι ότι σε θέσεις κλειδιά της πολιτικής, της εκπαίδευσης, της δημοσιογραφίας, βρίσκονται ημιμαθείς ή ιδεοληπτικοί ή και τα δύο συγχρόνως. Και αυτοί ανήκουν δυστυχώς σε όλο το φάσμα της σημερινής ελληνικής πολιτικής σκηνής.
Νίκος Πετρίδης
