 |
| Φίλιππος Τσαουσέλης: Η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη στην Ποντιακή διάλεκτο |
Ο ηθοποιός & σκηνοθέτης Φίλιππος Τσαουσέλης μίλησε στο stellasview.gr και στην Αγγελική Κερπιτσοπούλου με αφορμή την παράσταση που δόθηκε στο Δημοτικό Αμφιθέατρο Ξάνθης «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη στην ποντιακή διάλεκτο.
Εν πρώτοις, πες μου λίγα λόγια για σένα. Ποιος είσαι, με τι ασχολείσαι; Πώς θα περιέγραφες τον εαυτό σου με λίγες λέξεις;
Είμαι ο Φίλιππος Τσαουσέλης. Αποφοίτησα από τη Δραματική Σχολή του Κ.Θ.Β.Ε. το 2012. Εδώ στην Ξάνθη τα τελευταία 2 χρόνια, έχω το Thrax House, που περιλαμβάνει κτηματομεσιτικές υπηρεσίες και διαχείριση κοινοχρήστων. Αγαπώ την παράδοσή μας γενικώς, με μια μεγαλύτερη αδυναμία στην ποντιακή Παράδοση και τον πολιτισμό του Πόντου. Και αγαπώ και το Θέατρο. Όταν αυτά τα δύο μπορούν να συνδυάζονται, είναι η μεγαλύτερη ευτυχία για μένα. Μ’ αρέσει να ψάχνω γενικώς, τρόπους να βλέπω τον κόσμο αλλιώς. Λίγο με άλλα χρώματα, ή μορφές, που να μην είναι αυτό που έχουν συνηθίσει τα μάτια μας. Σε όλες τις πλευρές της ζωής.
Τον Απρίλιο, ανεβάσατε στο Δημοτικό αμφιθέατρο Ξάνθης, Λυσιστράτη στην Ποντιακή διάλεκτο με πολύ μεγάλη επιτυχία. Γιατί Λυσιστράτη, γιατί Ποντιακά;
Γιατί η Λυσιστράτη είναι από τα πιο αντιπολεμικά έργα που διαθέτουμε και διανύουμε μια περίοδο με ακραίους πολέμους, φανερούς και μη… Γιατί η ποντιακή διάλεκτος αλλά και το ποντιακό χιούμορ, είναι κατ’ εξοχήν Αριστοφανικά. Γιατί η συγκεκριμένη απόδοση που είχαμε από τον σπουδαίο Κώστα Διαμαντίδη, είναι από μόνη της υπέροχα γραμμένη, και άξιζε τον κόπο.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο – δυσκολία που συνάντησες κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της παράστασης;
Πρώτον τα νοήματα του έργου. Όλοι οι συντελεστές παρ’ όλο που ξέρουμε ποντιακά άλλοι καλά, και άλλοι πολύ καλά, λειτουργούσαμε σε μόνιμη μετάφραση γιατί τα ποντιακά δεν είναι η χρηστική μας γλώσσα. Και μέσα σε μια τέτοια γλώσσα, έπρεπε να βρούμε τον δρόμο να προσεγγίσουμε τα νοήματα του έργου, και την βαρύτητα των λέξεων μας.
Δεύτερον, ο χρόνος. Μια ερασιτεχνική ομάδα, βάζει από το υστέρημα των δυνάμεων και των χρόνων της. Πολλές φορές, επειδή είμαστε και είκοσι άτομα, ήταν δύσκολο να βρούμε κοινούς χρόνους. Μας έσωσε η αγάπη για το εγχείρημα.
Πώς κατάφερες να μείνεις πιστός στην Αριστοφανική κωμωδία και δεν αλλοιώθηκε η γενικότερη αίσθηση ή το κείμενο της παράστασης;
Από την αρχή, με τον υπεύθυνο του Θεατρικού τμήματος Συλλόγου Ποντιών της Ξάνθης, τον Δήμητρη τον Χαϊτίδη, πήραμε μια πολύ καθοριστική απόφαση. Δε θα πάμε να κάνουμε άλλη μια επιθεώρηση στα ποντιακά. Θα πάμε να ανεβάσουμε τη Λυσιστράτη στα Ποντιακά. Αποφύγαμε τα φτηνά και εύκολα αστεία, τη χυδαιότητα και την καρικατούρα, και χτυπηθήκαμε με την ομάδα να ανεβούμε εμείς στα μέτρα του Αριστοφάνη και όχι να φέρουμε τον Αριστοφάνη στα μέτρα μας.
Ποιος έκανε τη μετάφραση του κειμένου; Πόσο δεσμευτική ήταν η γλώσσα για τους ηθοποιούς της παράστασης;
Όπως είπα και πιο πάνω η μετάφραση ήταν του Κώστα Διαμαντίδη. Η γλώσσα ήταν δεσμευτική στην αρχή, αλλά ταυτόχρονα και λυτρωτική. Γιατί η Ποντιακή μας γλώσσα, είναι πιο απενοχοποιημένη από τη δημοτική μας. Εκεί μπορείς να κάνεις πιο εύκολα σκληρό χιούμορ ή να είσαι αθυρόστομος ή να μιλάς με σεξουαλικά υπονοούμενα και να είναι αποδεκτό. Αυτό μάθαμε από τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας. Είναι μια γλώσσα που η φύση της, η δομή της όλη, έχει στο ίδιο το Είναι της γλώσσας τη σάτιρα, το πείραγμα και το Αστείο. Οπότε μετά το πρώτο εμπόδιο της κατανόησης του κειμένου, ήταν λύτρωση ότι μπορούσαμε να μιλήσουμε μέσα σε ένα πιο οικείο πλαίσιο τον Αριστοφάνη.
Θέατρο και Πόντος. Υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες στο ευρύ κοινό για το Ποντιακό θέατρο. Θα ήθελες να μας μιλήσεις λίγο για αυτό; Πώς ξεκίνησε, πώς εξελίχθηκε και πώς έφτασε στις μέρες μας;
Το ποντιακό θέατρο αρχίζει και υπάρχει με πρώτα κείμενα, από το 1900 και μετά. Έρχεται εδώ μετά τον ξεριζωμό ως κειμήλιο. Ως ένα νήμα με εκείνη την ζωή. Και εξελίσσεται ταυτόχρονα με την εδώ ζωή. Έχουμε έργα τα οποία παρουσίαζαν την ζωή σε εκείνα τα χώματα, ηθογραφίες αλλά και όχι μόνο. Έχουμε και άλλα που μιλάνε για την κοινωνική θέση της γυναίκας και την ταξική δομή της κοινωνίας όπως ο «Λαζάραγας» και άλλες θεματολογίες που καταπιάνεται το Θέατρο σαν τέχνη γενικώς.
Πόσο διαφορετικό είναι να σκηνοθετείς Λυσιστράτη με το να σκηνοθετείς Λυσιστράτη στα Ποντιακά;
Με τη Λυσιστράτη δεν έχω «ξαναπαλέψει» στη δημοτική. Η πρώτη μου επαφή σκηνοθετικά ήταν κατευθείαν στην Ποντιακή. Παρ όλα αυτά, φαντάζομαι πως εκεί, αφαιρείται το βήμα της κατανόησης της γλώσσας του κείμενου. Εδώ έπρεπε να ψάξουμε πολύ. Τη σημασία των λέξεων, να βρούμε τη μουσική της γλώσσας μας σκηνικά πια, και όχι απλώς μιλώντας. Να δούμε πως «παίζεις» στα Ποντιακά, τα νοήματα της Λυσιστράτης. Και να βρούμε τα νοηματικά μονοπάτια μέσα στην ποντιακή γλώσσα, αλλά και τα μέσα που θα φτάσουν στο κοινό, ώστε να μην κάνουμε μια παράσταση που θα είναι μόνο για Πόντιους.
Πόσο σε άλλαξε, αν σε άλλαξε, αυτή η παράσταση σκηνοθετικά;
Με άλλαξε όσον αφορά τη θέση μου απέναντι στην ποντιακή διάλεκτο. Πάντα διάβαζα Ποντιακά, τραγουδούσα, ενίοτε έγραφα και στίχους στα Ποντιακά. Παρ’ όλο που ονειρευόμουν χρόνια να κάνω ποντιακό Θέατρο, φέτος ήταν η πρώτη φορά. Οπότε βρέθηκα να συνδυάζω τα δύο πράγματα που αγαπώ περισσότερο, το Θέατρο και τον Πόντο. Αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να βρεθώ πιο κοντά στη γλώσσα μου και τον πολιτισμό μας. Ήταν μοναδική εμπειρία και αξέχαστη για μένα, σαν τον κατώφλι ενός μαγικού κόσμου με άπειρες δυνατότητες.
Υπάρχουν σχέδια για περιοδεία;
Η παράσταση αυτή δημιουργήθηκε με την προοπτική της περιοδείας. Κάναμε 15 ολόκληρους μήνες πρόβες και θέλουμε αυτό το αποτέλεσμα να το μοιραστούμε με όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο γίνεται. Ήδη συζητάμε με διάφορους φορείς σε πόλεις όλης της Ελλάδας από Αλεξανδρούπολη μέχρι και την Αθήνα, και με κάποιες πόλεις στο εξωτερικό. Μάλλον από το ερχόμενο φθινόπωρο θα αρχίσουμε να πηγαίνουμε σε αυτούς τους προορισμούς.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο παραστάσεων;
Νομίζω πως αυτά ταυτίζονται. Τώρα καλώς ή κακώς, δεν ξέρω ακόμη; Ο στόχος μου ως άνθρωπος είναι να μαζεύω όμορφες στιγμές, ως εφόδιο για το μέλλον. Να βρίσκομαι σε όμορφες καταστάσεις. Αυτό κυνηγώ και καλλιτεχνικά. Προσπαθώ να μένω ανοιχτός σε προτάσεις, σε ιδέες και συνεργασίες και γενικώς ανοιχτός σε όλα τα ενδεχόμενα, είτε καλλιτεχνικά είτε και σαν άνθρωπος. Γενικώς, ο μεγάλος μου και μακρινός αλλά και κοντινός στόχος είναι να μένω σε κίνηση. Έχω μεγάλη αποστροφή προς τη στασιμότητα, οπότε βλέπω πως η μόνη λύση είναι να μένω σε μια συνεχή κίνηση πνευματικά. Ελπίζω να τα καταφέρω.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Συνέντευξη: Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Ευχαριστώ πάρα πολύ τον Φίλιππο Τσαουσέλη για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και τον χρόνο που μου διέθεσε και του εύχομαι καλή συνέχεια τόσο σε προσωπικό, όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο.
