 |
| Μαρτυρίες από τις Φιλανθρωπικές και Ιεραποστολικές Οργανώσεις για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου |
γράφει ο Θεοδόσιος Κυριακίδης
Δρ. Ιστορίας, Επιστημονικός Συνεργάτης Έδρας Ποντιακών Σπουδών
Οι εκτεταμένες σφαγές των Αρμενίων το 1915 κινητοποίησαν ένα μεγάλο κύμα συμπάθειας και συλλογής βοήθειας, το οποίο γιγαντώθηκε σε όλο τον κόσμο και όλως ιδιαιτέρως στην Αμερική. Από το φθινόπωρο του 1915 υπάρχει συστηματική οργάνωση στην Αμερική ή από αμερικανικές οργανώσεις για παροχή βοήθειας στους χριστιανούς της Εγγύς Ανατολής.
Οι διάφορες επιτροπές βοήθειας που δημιουργήθηκαν αρχικά ενώθηκαν το Νοέμβριο του 1915 σε οργανισμό υπό την επωνυμία American Committee for Armenian and Syrian Relief (ACASR), ενώ η βοήθεια συγκεντρωνόταν στην Αμερική και διαμοιραζόταν στους δεινοπαθούντες κυρίως από τους ιεραποστόλους και τους καθηγητές των σχολείων.
Το κόστος αυτών των επιτροπών ανακούφισης και σωτηρίας ανήλθε το 1916 και 1917 σε δυο εκατομμύρια δολάρια για κάθε χρόνο, το 1918 σε επτά και το 1919 σε δέκα εννέα εκατομμύρια δολάρια. Από το 1917 ο έρανος έλαβε ημιεπίσημο χαρακτήρα με πολιτικά πρόσωπα της κεντρικής πολιτικής σκηνής να πρωτοστατούν, με τη βοήθεια να συγκεντρώνεται σε σταθμούς της πυροσβεστικής, της αστυνομίας και στα σχολεία.
Σταδιακά και άλλοι οργανισμοί ενεπλάκησαν στη διαδικασία βοήθειας και σωτηρίας όπως η YMCA, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, ενώ ειδικά για τους Έλληνες αντίστοιχη επιτροπή υπήρξε η «The Greek Relief Committee», η οποία λειτούργησε μεταξύ 1917-1921 κι εργάστηκε με ένα δίκτυο ιεραποστόλων και διπλωματών.
Η ACASR που συμπεριέλαβε αργότερα και τους Έλληνες ονομάστηκε απλώς Near East Relief. Η Near East Relief (NER) πραγματοποίησε φιλανθρωπικά προγράμματα στην Ανατολία, στη Συρία, στην Παλαιστίνη και στον Καύκασο.
Συστηματικές σφαγές
Από το τέλος του 1916 μέχρι και το καλοκαίρι του 1917 οι συστηματικές σφαγές των Ελλήνων εντάθηκαν. Σε γράμμα που λαμβάνει ο James Barton από τον W. W. Peet στις 11 Ιανουαρίου του 1917 σημειώνονται μεταξύ άλλων τα εξής: «Η στάση της κυβέρνησης απέναντι στους Έλληνες φαίνεται να είναι πιο σκληρή από οποτεδήποτε.
Όλο και περισσότεροι Έλληνες ξεριζώνονται από τις παράκτιες πόλεις και στέλνονται στην ενδοχώρα κάτω από συνθήκες πολύ παρόμοιες με αυτές που χαρακτήριζαν την απέλαση των Αρμενίων… Σε μεγάλο βαθμό αυτές οι απελαθείσες οικογένειες έχουν ήδη στείλει τα αρσενικά μέλη τους στο στρατό». Σε άλλη επιστολή του μια μέρα αργότερα σημειώνει ότι οι Έλληνες απειλούνται με απέλαση από τη Σαμψούντα, αλλά από την Κερασούντα και την περιοχή του Μαρμαρά έχουν ήδη εκδιωχθεί. Μάλιστα από τον Μαρμαρά από τους 150 που εκδιώχθηκαν οι 80 πέθαναν ήδη.
Οι ιεραπόστολοι μέσα από τα γράμματα και τις εκκλήσεις για συλλογή βοήθειας μεταφέρουν και πληροφορίες για τις σφαγές. Μια πολύ ενδιαφέρουσα τέτοια πληροφορία αναφέρει σε γράμμα που στέλνει στις 17 Οκτωβρίου του 1917 ο πρόεδρος της επιτροπής Frank Watterson Jackson (1874-1955), ο οποίος αφού αναφέρεται στον εκτοπισμό 70.000 Ελλήνων από τα παράλια της Μικράς Ασίας και το Αϊβαλίκ, σημειώνει ότι τουλάχιστον οι 7.000 σφαγιάστηκαν. Επίσης ο αμερικανός ιεραπόστολος Lyndon S. Crawford ενημέρωσε για μια εντολή που ήρθε από τα κεντρικά του τουρκικού στρατού στο Sheishehie (Suşehri), η οποία έλεγε τα εξής: «Μέχρι τις 12/25 Ιουλίου δεν επιτρέπεται να βρεθεί Έλληνας άνδρας άνω των 16 ετών και κάτω των 50 ετών στην Ορντού (Κοτύωρα). Στείλτε τους όλους στο εσωτερικό. Όσον αφορά τις οικογένειες, θα αποστείλουμε άλλες διαταγές αργότερα».
Ένταση την κεμαλική περίοδο
Οι εκτοπισμοί και οι σφαγές συνεχίστηκαν και μάλιστα εντάθηκαν την κεμαλική περίοδο. Τον Μάρτιο του 1921 οι αμερικανοί ιεραπόστολοι μαζί με τους αξιωματικούς του αμερικανικού στόλου που ελλιμενίζονταν στη Μαύρη Θάλασσα επισκέφτηκαν τις περιοχές της Τραπεζούντας και της Σαμψούντας καταγράφοντας την καταστροφή και τις σφαγές των Ελλήνων κατοίκων. Την ίδια περίοδο, όπως σημειώνει ο Robert Shenk τα αμερικανικά ορφανοτροφεία γέμισαν με ορφανά ελληνόπουλα, επιβεβαιώνοντας τις καταγραφές των αμερικανών για τις σφαγές και την καταστροφή. Οι μαρτυρίες της αμερικανίδας ιεραποστόλου, Gertrude Anthony, μιλούν για τη δράση του Τοπάλ Οσμάν, ο οποίος κατέστρεψε το Καντίκιοϊ κοντά στη Σαμψούντα και εκτόπισε τους κατοίκους. Η ιεραπόστολος σημειώνει πως όλοι ήταν πεπεισμένοι ότι ο εκτοπισμός αυτός σήμαινε το θάνατο τους. Επίσης, η Αμερικανίδα ιεραπόστολος ενημέρωσε τον κυβερνήτη του αμερικανικού αντιτορπιλικού Fox, τον C. S. Joyce, προκειμένου να ενημερωθεί ο ναύαρχος Bristol που ήταν επικεφαλής του αμερικανικού στόλου, αναφέροντας συγκεκριμένα την καταστροφή περίπου 100 ελληνικών χωριών, τη σφαγή των κατοίκων τους και τη σταύρωση των ιερέων. Το ορφανοτροφείο της Near East Relief είχε γεμίσει κι αυτό με ορφανά ελληνόπουλα.
Η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί δεν είχε προηγούμενο και ο διευθυντής του κολλεγίου Ανατόλια της Μερζιφούντας, George White, έκανε λόγο για επίγεια κόλαση, σημειώνοντας μάλιστα ότι αυτά τα λόγια του δεν συνιστούσαν υπερβολή. Από τον Μάρτιο μέχρι και τα τέλη Ιουλίου του 1921, οι αμερικανοί καταγράφουν μια συστηματική καταστροφή των χριστιανών. Ο φανατισμός ήταν τόσο μεγάλος, ώστε όπως σημειώνει η ιεραπόστολος Antoine Gertrude ρίχνονταν στους λάκκους που είχαν ανοιχθεί για τους νεκρούς και κάποιοι ζωντανοί, ενώ σε διάστημα μιας μόνο εβδομάδας (24-31 Ιουλίου 1921) υπολόγιζε ότι θανατώθηκε ο μισός χριστιανικός πληθυσμός της πόλης, περίπου 1000 άτομα. Αντίστοιχα ο George E. White σημείωνε ότι εκτοπίστηκαν περίπου 1.000 Έλληνες από την πόλη.
Οι ιεραπόστολοι. τόσο η Gertrude Anthony όσο και ο Hosford, κατηγορούσαν τον ναύαρχο Μπρίστολ ως αδιάφορο και ως μη αμερόληπτο, καθώς δεν προωθούσε τις αναφορές τους για τις θηριωδίες στους ανωτέρους τους κατηγορώντας τον ευθέως, ότι η κύρια έγνοια του ήταν να προστατεύσει κυρίως τους Αμερικανούς και τα αμερικανικά συμφέροντα, όπως τις εταιρείες American Tobbaco και Standard oil.
Οι ιεραπόστολοι γνωρίζουν ότι ο εκτοπισμός στο εσωτερικό δεν είναι τίποτε άλλο από έναν άμεσο τρόπο εξολόθρευσης. Ο καθηγητής και ευαγγελικός ιερέας, John P. Xenides (1875-1945), που υπηρετούσε ως γραμματέας του Greek Relief Committee (GRC), σημειώνει τα εξής σε μια αναφορά του: «Η απέλαση σημαίνει βαθμιαία εξόντωση των ανθρώπων αυτών. Οι εκτοπισμένοι είτε σκοτώνονται στον δρόμο είτε πεθαίνουν από την έκθεση, την πείνα, τη νόσο ή την εξάντληση. Για τον λόγο αυτό τουλάχιστον 500.000 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους από το ξέσπασμα του Παγκόσμιου Πολέμου και της Εκεχειρίας. Σήμερα οι Έλληνες στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και σε άλλα μέρη της Μικράς Ασίας υφίστανται αυτήν τη μέθοδο εξόντωσης».
