 |
| Κοσμοσυρροή στο δημοτικό θέατρο Καλλιθέας για το «Ταξιδεύοντας στον Πόντο – Τουρισμός της Νοσταλγίας» |
του Χάμπου Κουρτίδη
Την Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας η παρουσίαση του βιβλίου «Ταξιδεύοντας στον Πόντο – Τουρισμός της Νοσταλγίας», της Δρ Μυροφόρας Ευσταθιάδου, η οποία κατέγραψε σε 4 ταξίδια στον Πόντο από το 2012 μέχρι το 2015, μέσα από συνεντεύξεις την εμπειρία και τα συναισθήματα που βίωσαν 120 ταξιδιώτες που επισκέφτηκαν τις προγονικές εστίες τους.
Την Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας η παρουσίαση του βιβλίου «Ταξιδεύοντας στον Πόντο – Τουρισμός της Νοσταλγίας», της Δρ Μυροφόρας Ευσταθιάδου, η οποία κατέγραψε σε 4 ταξίδια στον Πόντο από το 2012 μέχρι το 2015, μέσα από συνεντεύξεις την εμπειρία και τα συναισθήματα που βίωσαν 120 ταξιδιώτες που επισκέφτηκαν τις προγονικές εστίες τους.
O πρόεδρος του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι», Κώστας Αλεξανδρίδης, το οποίο συνδιοργάνωσε την εκδήλωση μαζί με τις Εκδόσεις «Μένανδρος», καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και ευχαρίστησε τον Δήμο Καλλιθέας για τη διάθεση του χώρου, ο οποίος πλημμύρισε με κόσμο που ήρθε, για να τιμήσει τη συγγραφέα.
Την παρουσίαση συντόνισε ο δημοσιογράφος του Newpost.gr, Χρήστος Κωνσταντινίδης, ο οποίος εκμυστηρεύτηκε τη δική του εμπειρία από το ταξίδι που έκανε στην Τραπεζούντα, τον Αύγουστο του 2018.
Η νοσταλγία του χωριού του στον Νομό Κοζάνης, το οποίο δεν υπάρχει πια, λόγω της αδηφάγου επεκτατικής ανάγκης για εξόρυξη λιγνίτη, προκειμένου τα εργοστάσια της ΔΕΗ να παράγουν ρεύμα, αλλά και η απουσία ευτυχισμένων στιγμών όπως αυτών που βίωσε κοντά στους παππούδες του, που ήταν ποντιακής καταγωγής, ήταν ο κύριος λόγος της επίσκεψης του στην γη των προγόνων του. Κυρίως όμως, όπως τόνισε, το γεγονός, ότι δεν πρόλαβε να επικοινωνήσει μαζί τους στην ποντιακή διάλεκτο.
«Αυτό το κενό της επικοινωνίας αναπλήρωσε μέσα μου το ταξίδι στον Πόντο. Εξάλλου, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο της Μυροφόρας, το ταξίδι στο χώρο ταυτίζεται συμβολικά και με ένα ταξίδι στο χρόνο, καθώς ο τόπος ανακαλεί στο παρόν γεγονότα χρονικά απομακρυσμένα.
Ήρθα σε επαφή με πολλούς ελληνόφωνους, «εκαλάτζεψα τ' εμέτερον τη γλώσσα» και επαναβίωσα όσα θυμόμουν από μικρό παιδί και με έκαναν ευτυχισμένο. Άκουσα την ποντιακή διάλεκτο ζωντανή και βαριά, όπως τη μιλούσε ο παππούς. Τραγούδησα, γεύτηκα χαβίτς σαν της γιαγιάς, το βούτυρο και το ταν. Αχ αυτό το ταν. Πόσες φορές ήπια και ξεδίψασα αλωνίζοντας πάνω κάτω όλη την Τραπεζούντα», είπε και ανέφερε ένα εδάφιο από το βιβλίο της κα. Ευσταθιάδου, η οποία επισημαίνει στην έρευνά της ότι «... μέσω της μνήμης, συμπλέκονται όλες οι αισθήσεις», η όραση, η ακοή, η αφή, η γεύση και η όσφρηση.
Στον συντονισμό έκανε εντύπωση μεγάλη η αναφορά, ότι «στα χωριά που είναι στα ραχία, στα όρη δηλαδή, ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει». Γιατί εκεί πάνω, όπως τονίστηκε και ανέφερε και ταξιδιώτης που συμμετείχε στην έρευνα, «ζεις στο παρελθόν σου και αυτή η μυρωδιά δεν φεύγει ποτε από το μυαλό σου».
Στο βιβλίο «Ταξιδεύοντας στον Πόντο-Τουρισμός της Νοσταλγίας» η Μυροφόρα Ευσταθιάδου επισημαίνει το γεγονός, ότι οι ταξιδιώτες επιβεβαιώνουν τις ιστορίες που άκουσαν από τους προγόνους τους. «Πήγα και στο χωριό του αρκοπάππου μου, στο Κοιλάδι. Έψαξα για το σπίτι του και βρήκα που ήταν. Δυστυχώς το είχαν γκρεμίσει. Δεν στενοχωρήθηκα καθόλου, γιατί οι κάτοικοι του χωριού που το τωρινό του όνομα είναι Γεσιλμπιούκ μου επιβεβαίωσαν όσα είχαν εξιστορήσει οι συγγενείς για τον πρόγονό μου. Ο Τεοντόρ Ντοκτόρ ήταν ξακουστός πρακτικός γιατρός, ειδικός στην αποκατάσταση των καταγμάτων και η φήμη του επιβίωσε μέχρι σήμερα, γιατί θεράπευε όχι μόνο χριστιανούς αλλά και μουσουλμάνους. Ήταν ξεκάθαρο για μένα, ότι τα νέα βιώματα στον προγονικό τόπο ταυτοποίησαν τις αφηγήσεις των παλιών. Γι' αυτό και η χαρά μου ήταν μεγάλη», ανέφερε ο δημοσιογράφος αναλύοντας την εμπειρία του και στη συνέχεια προσκάλεσε τον Δήμαρχο Καλλιθέας, μία περιοχή που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το προσφυγικό στοιχείο, προκειμένου να απευθύνει χαιρετισμό και να μιλήσει για το βιβλίο.
Οι ομιλητές
Ο τοπικός ηγέτης, Δημήτρης Κάρναβος εξήρε τη Μυροφόρα Ευσταθιάδου για τη δουλειά και το έργο δεκαετιών και στάθηκε στο συναίσθημα που βγάζει ο Πόντιος για την πατρίδα από την οποία ξερριζώθηκαν οι προγόνοι του.
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο πρώην πρύτανης ΑΕΙ Πειραιά τεχνολογικού τομέα και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Λάζαρος Βρυζίδης, ο οποίος είναι ποντιακής καταγωγής, γεννηθείς στην Άρδασσα Κοζάνης. Ο ίδιος έχει επισκεφτεί τον Πόντο και περιέγραψε τη νοσταλγική του εμπειρία από την πατρίδα των προγόνων του, περιπλέκοντας τη διήγησή του με εύθυμα περιστατικά.
Ο κ. Βρυζίδης επεσήμανε τη σημασία της τεκμηρίωσης της δομής ενός διδακτορικού μέσω παραπομπών, όπως τηρεί το βιβλίο της Μυροφόρας Ευσταθιάδου, την οποία και θεώρησε πλέον κατάλληλη για τη συγκεκριμένη εργασία, επειδή έχει επισκεφτεί πάμπολλες φορές τον Πόντο. Παράλληλα έκανε μία μικρή ανάλυση για το περιεχόμενο κάθε κεφαλαίου και στο τέλος μετέφερε τη μυσταγωγία που ένιωσε σε επίσκεψή του στην πατρίδα σε παρακάθ.
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η κυρία Δέσποινα Δαμιανού, Επίκουρη Καθηγήτρια Λαογραφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και συγκεκριμένα στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία. Η παρουσία της ήταν ιδιαίτερη, γιατί είναι νοσταλγός της πατρίδας των προγόνων της όπως και οι Πόντιοι, αφού επισκέπτεται το χωριό της, Λιβίσι, στη Μικρά Ασία κάθε χρόνο. Η κυρία Δαμιανού προσέγγισε το θέμα με επιστημονικούς όρους, αποδίδοντας την έρευνα στην ακαδημαϊκή της διάσταση.
Αμέσως μετά ήρθε η ώρα της πρωταγωνίστριας, του «Φάρου» των Ποντίων που από 10 χρονών έκανε λαογραφικές καταγραφές δίπλα στον πατέρα της, του αείμνηστου Στάθη Ευσταθιάδη, στου οποίου την ιερή μνήμη είναι αφιερωμένο το βιβλίο. Η Μυροφόρα Ευσταθιάδου μετέφερε τα βιώματα που αποκόμισε από τη διδακτορική της έρευνα, πάνω στην οποία βασίζεται το βιβλίο. Γιατί όπως αποκάλυψε με άλλες σκέψεις ξεκίνησε την εργασία της και με άλλες κατέληξε, αφού η συναισθηματική φόρτιση των συνεντευξιαζόμενων ταξιδιωτών της νοσταλγίας της έδωσαν άλλους ατραπούς να διαβεί στην έρευνα της. Δήλωσε μάλιστα ιδιαίτερα χαρούμενη, βλέποντας πληροφορητές ακόμα και από τη μακρινή Μελβούρνη, στην αίθουσα του δημοτικού θεάτρου Καλλιθέας.
Συγκίνηση στα βίντεο
Παράλληλα παρουσίασε μία ανέκδοτη ηχογράφηση με πρωταγωνιστή τον πατέρα της. Στο αρχείο που έπαιξε σε videowall ο Στάθης Ευσταθιάδης ρωτά μία ελληνόφωνη γιαγιά, πριν δεκαετίες, αν περίμενε να επιστρέψουν στον Πόντο όσοι ξερριζώθηκαν από εκεί ή οι απόγονοι τους. Η απάντηση της θείας ήταν αφοπλιστική. «Τον θάνατο μου περίμενα. Εσάς δεν σας περίμενα», είχε εξομολογηθεί στον μεγάλο Πόντιο λαογράφο. Στο δεύτερο βίντεο μίλησε ένας ελληνόφωνος ταξιδιωτικός πράκτορας, ο οποίος διηγήθηκε την έκπληξη του, όταν άκουσε για πρώτη φορά, πριν από πολλά χρόνια, από τουρίστα να μιλάει στη μητρική του γλώσσα. Οπότε ήταν πολύ συγκινητικό για τους παρευρισκόμενους να ακούνε έναν άνθρωπο που ζει σε μία περιοχή στα βάθη της Τουρκίας, να μιλά στην ελληνική διάλεκτο του Πόντου.
Το συναίσθημα δηλαδή ήταν το κυρίαρχο συστατικό, κάτι που υπογράμμισε με χαρά κατά την ομιλία του ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λαογράφος και φιλόλογος Μιχάλης Γ. Μερακλής, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο της Μυροφόρας Ευσταθιάδου και αναφέρεται ως πηγή κατ'εξακολούθηση μέσα σε αυτό, προκειμένου να στηριχθεί η έρευνά της.
Τα νοσταλγικά άσματα του Καρασαββίδη
Στην αποφώνηση ο συντονιστής κατέληξε σε ένα από τα συμπεράσματα του βιβλίου, ότι «...στα ταξίδια της νοσταλγίας, ιδιαίτερα αυτά στον Πόντο, ο ταξιδιώτης συγκινείται, προβληματίζεται, οργίζεται, κατανοεί, ταυτοποιεί, ώσπου επέρχεται ένα είδος «κάθαρσης». Με την κάθαρση όμως συνδέεται και η μουσική».
Έτσι η παρουσίαση έκλεισε με τον ιδανικότερο τρόπο. Ο Δημήτρης Καρασαββίδης, ιδρυτής του Ευξείνιου Μουσικού Πολιτιστικού Συλλόγου, δάσκαλος λύρας και τραγουδιστής ερμήνευσε δύο νοσταλγικά τραγούδια, το «Απάν 'ς σ' όρος του Μελά» και το «Παναΐα Σουμελά», με τον Μπάμπη Μουρατίδη στη λύρα και τον Μπάμπη Παπαδόπουλο στο νταούλι.
Οι επίσημοι
Στην παρουσίαση παρευρέθηκαν συν τοις άλλοις, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Παιδείας και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Μανώλης Κωστάκης, στον οποίο δόθηκαν δύο βιβλία από τη Μυροφόρα Ευσταθιάδου, προκειμένου να προστεθούν στη δημοτική βιβλιοθήκη Καλλιθέας, η αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης του δήμου, Βάσω Μαργαρίτη, η αντιδήμαρχος κοινωνικής πολιτικής, Άννα Γιαννάκου-Πάσκου και ο πρώην αντιδήμαρχος Γιώργος Κυριακόπουλος.
Από τον ακαδημαϊκό χώρο, εκτός από τους ομιλητές και τον κ. Μερακλή ήταν παρόντες η επίκουρη καθηγήτρια λαογραφίας, Ρέα Κακάμπουρα και ο καθηγητής του πανεπιστημίου Μόσχας, Ιωσήφ Ζάγια. Παράλληλα στην παρουσίαση παρευρέθηκαν ο πρόεδρος Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Χρήστος Γαλανίδης, η λαογράφος-συγγραφέας Έλσα Γαλανίδου-Μπαλφούσια, ο στρατηγός Γεώργιος Αϋφαντής, ο πρόεδρος της Παμμακεδονικής Ομοσπονδίας Αθηνών, Γιάννης Αθανασιάδης, η συγγραφέας Ιώ Τσοκώνα, ο θεατράνθρωπος Λάζος Τερζάς και πρόεδροι αδελφών ποντιακών σωματείων. Εκ μέρους των Εκδόσεων «Μέναδρος» βρέθηκε η διευθύντρια εκδόσεων, κα. Σωτηροπούλου, η οποία και απηύθυνε χαιρετισμό.
Ουρές για μία αφιέρωση
Αμέσως μετά το τέλος της εκδήλωσης ο κόσμος δεν έφυγε από το θέατρο. Περίμενε καρτερικά στην ουρά προκειμένου η Μυροφόρα Ευσταθιάδου να υπογράψει το βιβλίο στον κάθε ένα από τους ανθρώπους που ήλθε για να την τιμήσει με την παρουσία του. Η αφιέρωση ήταν ξεχωριστή και πρωτότυπη, όπως έτσι συνηθίζει η συγγραφέας.
Περισσότερες φωτογραφίες μπορείτε να δείτε εδώ.
Φωτογραφικό υλικό: Γιώργος Λεβεντικίδης, Ανθή Γκόγκορη, Μαίρη Αρώνη.
- Ταξιδεύοντας στον Πόντο: Μια ιδιότυπη μορφή τουρισμού της νοσταλγίας